1941 - Pogrom pancerny

Wchodząc w styczność z sowieckimi wojskami, niemieckie czołówki, działając siłami nie większymi niż batalion czołgów lekkich i średnich oraz batalion piechoty zmotoryzowanej, wspierane przez 2-3 dywizjony artylerii średnich kalibrów oraz lotnictwa, podejmowały próbę złamania oporu przeciwnika z marszu. Z przodu zazwyczaj posuwały się bardziej zwrotne czołgi lekkie oraz piechota zmotoryzowana i zadaniem ich było rozpoznanie systemu ognia sowieckiej obrony. W przypadku niepowodzenia do przodu wychodziły grupy 5-10 czołgów średnich, które swoim ogniem obezwładniały artylerię przeciwpancerną, inne środki ogniowe i żywą siłę przeciwnika. Potem na dużej prędkości prowadziły atak czołgi lekkie i piechota zmotoryzowana. Często na pancerzu czołgów przewożono karabiny maszynowe lub moździerze razem z obsługą; następnie zajmowały dogodniejsze stanowiska i wspierały piechotę.

Jeżeli również po powtórnym ataku nie udało się wedrzeć w głąb obrony albo znaleźć jej słaby punkt, ponownie następowały uderzenia artylerii oraz lotnictwa i do ataku przystępowały czołgi średnie. Działania lotnictwa poprzedzało rozpoznanie z powietrza. Z chwilą rozpoczęcia ataku przez czołgi lotnictwo, bombardując oraz ostrzeliwując z działek i karabinów maszynowych ugrupowania bojowe przeciwnika, stanowiska artylerii i tyły, starało się w maksymalnym stopniu obezwładnić obronę, wywołać panikę i zmusić sowieckie wojska do odwrotu.

Natknąwszy się na bardziej przygotowaną obronę, a także podczas forsowania rzek, niemieckie jednostki szybkie starały się przełamać obronę albo opanować przeprawy z marszu, a w przypadku niepowodzenia przeprowadzały przygotowanie artyleryjskie i lotnicze trwające 45 minut lub więcej. Artyleria w sile kilku dywizjonów stawiała wówczas wał ogniowy, strzelając pociskami odłamkowymi i szrapnelami, i następnie przesuwała go co jakiś czas o 1-2 podziałki celownika. Ogień był korygowany przez samoloty. Kiedy przeciwnik nie miał odsłoniętych skrzydeł, Niemcy, aby rozpoznać słabe punkty obrony, nacierali niewielkimi siłami na szerokim froncie, a następnie uderzali głównymi siłami w ustalone miejsce. W przypadku dobrze zorganizowanej obrony niemieckie jednostki działały bardzo ostrożnie i jeżeli poniosły nawet niewielkie straty, wycofywały się na podstawę wyjściową.

Teraz zobaczymy różnicę! Przypomnijmy sobie coś, co jeszcze zobaczymy nie raz: jak w niezorganizowanych kontrnatarciach ginęły całe korpusy zmechanizowane, rzucane do walki bez rozpoznania, wsparcia lotnictwa, łączności i współdziałania, bez zaopatrzenia w paliwo i amunicję.

A przecież niemieckie metody działania były w Związku Sowieckim znane i dobrze zbadane dzięki polskiej i francuskiej kampanii Wehrmachtu. Co więcej, na długo przed wojną w RKKA opracowano taktykę ruchomej obrony przed uderzeniowymi zgrupowaniami przeciwnika. Jej istotę przedstawiono na przykład w wydanej w 1932 roku pracy W.N. Ammosowa Taktika motomiechsojedinienij.

„Ruchoma obrona ma na celu: zmuszenie przeciwnika do rozwinięcia sił i przygotowania uderzenia, samemu zaś wymknięcie się bez szwanku spod spadającego ciosu, po to, by na następnej rubieży stawić równie energiczny opór czołowym pododdziałom wroga, ponownie zmusić go do rozwinięcia artylerii itd. […]. Jednostka zmechanizowana jest w stanie takimi działaniami zdemoralizować nacierającego przeciwnika, zmęczyć go…”. W 1941 roku takie zalecenia zostały w „najbardziej ofensywnej” ze wszystkich armii wycofane z użycia. Koncepcje obronne wypalono rozżarzonym żelazem, niekiedy razem z głoszącymi je ludźmi.

Sowieckie dywizje działały każda na swoją rękę, nie mając łączności ani ze sobą, ani ze sztabem korpusu.

Kolejny meldunek: „Sześć armat przeciwpancernych prowadziło szybki ogień do T-34. Ale czołgi te, niczym prehistoryczne potwory, spokojnie przeszły przez nasze stanowiska. Pod naszymi pociskami pancerze czołgów jedynie dudniły jak bęben”.

I jeszcze meldunek dowódcy niemieckiego PzKpfw III: „Porucznik Schteup oddał cztery strzały do T-34 […] z odległości 50 metrów i jeden raz z 20 metrów, ale nie był w stanie zniszczyć czołgu. Nasz szybki ogień był nieskuteczny i sowieckie czołgi zbliżały się. Pociski nie przebijają pancerza, ale rozpadają się na kawałki”.

Inny niemiecki oficer z 4. batalionu czołgów meldował: „Raz za razem nasze czołgi rozpadały się od bezpośrednich trafień sowieckimi pociskami. Wieżyczki dowódców na PzKpfw III i PzKpfw IV odpadały na boki – ich mocowania najwyraźniej okazywały się nie dość wytrzymałe. Wszystko to mówi o ogromnej sile i celności sowieckich armat kalibru 76,2 mm […]. Zryw zaczepny wygasł i zastąpiło go poczucie bezsilności, ponieważ nic nie mogliśmy zdziałać przeciwko rosyjskim czołgom”.

Po pierwszych takich walkach niemieccy żołnierze ponuro nazywali swoje armaty przeciwpancerne kalibru 37 mm „drewnianymi młotkami” albo „pukawkami”, natomiast dowódcy zaczęli mówić o „czołgowym terrorze Rosjan”. Pociski niemieckiej „pukawki” z odległości 1000 metrów przebijały pancerz o grubości zaledwie 14 mm. Generał Bołdin po wojnie ironicznie wspominał o naszych „czterdziestkach piątkach”, gdy tymczasem generał Mellendorf pisał o „tragedii niemieckiej piechoty”, która do zwalczania rosyjskich czołgów nie dostała niczego pełnowartościowego: „niewątpliwie, obrona przeciwpancerna to najsmutniejszy rozdział w historii niemieckiej piechoty”, a czołg T-34 „był dla piechoty i obrony przeciwpancernej prawdziwym koszmarem”. Sowieccy oficerowie także z zadowoleniem zwracali uwagę na fakt, iż samo tylko pojawienie się T-34, a szczególnie KW, powoduje, że nieprzyjacielska piechota rzuca się do ucieczki. Generał Riabyszew podał przykład, jak to 6 czołgów KW i 4 „trzydziestki czwórki” zniszczyły 40 czołgów, nie ponosząc przy tym żadnych strat. Mimo to Niemcy potrafili je zwalczać, zastawiając pułapki, wykorzystując armaty przeciwlotnicze kalibru 88 mm albo po prostu unikając nierównej walki – czyli mówiąc krótko, stosując taktyczną elastyczność.

A z drugiej strony sowieccy marszałkowie i generałowie uznali za bezwartościowe tysiące wozów bojowych z powodu „niemieckiego sprzętu przewyższającego [nasz] pod względem jakości”. Dowódca jednego z niemieckich działonów meldował, że jego armata trafiła dwadzieścia trzy razy w ten sam czołg T-34 i dopiero kiedy pocisk uderzył w podstawę wieży, czołg musiał wycofać się z walki. Rzeczywiście T-34 był calutki. Ale sam fakt mówi nie tylko o walorach czołgu, ale przede wszystkim o kiepskim wyszkoleniu załogi; niezdolnej do zniszczenia armaty, która dwadzieścia trzy razy trafiła w czołg. Małe doświadczenie, słabe wyszkolenie i brak amunicji powodowały, że sowieccy czołgiści woleli miażdżyć niemieckie armaty gąsienicami, a nawet taranować niemieckie czołgi.

Przeciwnik stawiał zaciekły opór. Nieustannie dawał się odczuć brak amunicji przeciwpancernej dla T-34 i KW. Wszystko to spowodowało ogromne straty i utracenie dużej części sprzętu”. Wielkie zaniedbania w szkoleniu załóg i w taktyce, jakie zademonstrowały jednostki pancerne Armii Czerwonej, nie pozwoliły wykorzystać w lecie 1941 roku wszystkich mocnych stron najnowszych czołgów typu KW i T-34.

„W Taurogach odnaleziono wielkie zapasy prowiantu: 60 000 ton słoniny, smalec, wielkie zapasy mięsa, żywe świnie”; „Zameldowano o wielkim zdobytym magazynie w Dubnie: duże ilości paliwa, 42 ciężkie moździerze kalibru 210 mm, 215 czołgów, 50 armat przeciwpancernych, 18 baterii artylerii”; „We Lwowie wzięto ogromną zdobycz, w tym również naziemne i podziemne składy paliwa”.

W Lipawie Niemcy zdobyli trzy czwarte zapasów paliwa Floty Bałtyckiej. Już w dziesiątym dniu wojny zdobyte zapasy pokrywały jedną trzecią zużycia paliwa niemieckich wojsk lądowych. Tylko na Froncie Zachodnim Sowieci stracili 4216 wagonów z amunicją, a cała Armia Czerwona w początkowym okresie wojny pół miliona ton pocisków! A jednocześnie 303 zakłady produkcji prochu i pocisków (85 procent), bo przecież zgodnie z doktryną ofensywną budowano je głównie w zachodniej części kraju. Ponieważ Niemcy zdobyli bardzo wiele różnorodnego sprzętu bojowego, nie mieli problemów z użyciem zdobycznej amunicji. Specjalistom z Wehrmachtu szczególnie spodobała się armata dywizyjna F-22 kalibru 76,2 mm, którą zastosowali w charakterze armaty przeciwpancernej. Przez dwa lata niemiecka piechota nie miała potężniejszego środka obrony. W latach 1942-1943 niemiecki przemysł wyprodukował około dwóch tysięcy samobieżnych dział przeciwpancernych „Marder” uzbrojonych w zdobyczne sowieckie armaty. Wehrmacht z chęcią wykorzystywał także nasze „trzydziestki czwórki”.

W tym momencie Stalin już zdawał sobie sprawę ze skali i konsekwencji katastrofy, ale tej wiedzy naród nie powinien poznać. Co prawda trzeba było wskazać winowajców i rozstrzelać kilku dowódców wysokiego szczebla, ale ogólnie rzecz biorąc, z całą pewnością za chwilę rozbijemy Hitlera. Trzynastego lipca sowieckie radio oznajmiło:

Podsumujmy rezultaty trzech tygodni wojny. Faszystowska propaganda rozpowszechniając fantastyczne informacje o stratach sowieckich wojsk, stara się za pomocą swoich łgarstw ukryć prawdę o rzeczywistych stratach wojsk niemieckich zarówno przed narodem niemieckim, jak i światową opinią społeczną.

Dobiegł końca trzeci tydzień uporczywych i zaciekłych walk Armii Czerwonej z wojskami faszystowskimi. Wyniki pierwszych trzech tygodni wojny świadczą o niewątpliwym fiasku hitlerowskiego planu wojny błyskawicznej. Najlepsze niemieckie dywizje zostały zniszczone przez sowieckie wojska. Niemieckie straty w tym okresie w zabitych, rannych i wziętych do niewoli wyrażane są liczbą nie mniejszą niż milion ludzi. Nasze straty w zabitych, rannych i zaginionych bez wieści – nie więcej niż 250 tysięcy ludzi.

Sowieckie lotnictwo, które według niemieckich samochwałów zostało rozbite w pierwszych dniach wojny, zniszczyło ponad 2300 niemieckich samolotów i nadal systematyczne niszczy samoloty przeciwnika i jego jednostki zmotoryzowane, gromi lotniska i obiekty wojskowe. Ustalono dokładnie, że niemieckie samoloty w walkach powietrznych unikają spotkania z sowieckimi samolotami myśliwskimi.

Wojska niemieckie utraciły ponad 3000 czołgów, w tym samym okresie my straciliśmy 1900 samolotów i 2200 czołgów.

W świetle ogromnych strat poniesionych przez niemieckie wojska można zrozumieć, że niemieckie dowództwo wycofało prawie wszystkie swoje wojska z okupowanej części Francji, z granicy szwajcarskiej i szeregu innych miejsc, zastępując je starcami i inwalidami, a także rzuciło na front hitlerowskie dywizje grenadierskie i oddziały zabezpieczenia.

Taki jest rzeczywisty obraz strat niemieckich i sowieckich wojsk.

„Rzeczywisty obraz” strat sowieckich wojsk już oglądaliśmy. Straty Wehrmachtu do 10 lipca wyniosły: 79 058 ludzi, 1061 dział i moździerzy, 826 samolotów i 350 czołgów. Kiedy do listopada 1941 roku liczba „zniszczonych” przez politruków niemieckich żołnierzy sięgnęła 4 milionów, samolotów - 13 tysięcy, a czołgów ponad 15 tysięcy, trzeba było jakoś wyjaśnić stalinowskim „braciom i siostrom”, któż to zamierzał zdobywać Moskwę. I jakim cudem udało mu się dojść do Moskwy?

„Stalin podjął decyzję i pozostali musieli działać zgodnie z tym […]. Ludzie, których wytresowano tak, by nie działali samodzielnie, a jedynie czekali na polecenia oraz instrukcje z góry i wykonywali je bez namysłu, przynoszą mało pożytku w trudnych chwilach. Strach przed karą oraz nieodpowiedzialność często idą ramię w ramię. W takim przypadku praca aparatu wojskowego nie jest prowadzona planowo, ale jakby spazmatycznie, zrywami. Wykonali jedno polecenie – i czekają na następne. A jeżeli nie nadejdzie w porę?” – zwrócił uwagę admirał Kuzniecow.

Przypomnijmy sobie w tym miejscu również sowiecki folklor wojskowy: „wszelka inicjatywa powinna być karana!”. Strach przed podejmowaniem inicjatywy i odpowiedzialnością nieustannie wisiał nad głowami dowódców wszystkich szczebli, a wysokie walory moralno-polityczne i osobista odwaga nie mogły zastąpić bojowego mistrzostwa, taktycznego przewidywania i umiejętności szybkiego podejmowania decyzji. Było naturalne, że w takich okolicznościach kwitło mydlenie oczu – własne straty zaniżano, niemieckie mnożono przez dziesięć, wyższe sztaby nie miały obiektywnych informacji i wyznaczały wojskom niemożliwe do wypełnienia zadania. I oto Bargamian po otrzymaniu rozkazu, by przeprowadził kolejne przeciwuderzenie, „mimo woli myśli” o tym, że optymizm centrum „pod wieloma względami wynikał z naszych dość pokrzepiających meldunków”.