Wygenerowano:
23.11.2022
13:48:51

Przejdź do spisu książek 		Wygenerowano programem:
Q-Księgozbiór 3000





Życie systemów

( Szymański, Jan Maria )

Spis cytatów dla wybranej książki
Strona Treść cytatu Słowa kluczowe / uwagi
9 W filozofii nauki wyróżnia się dwie koncepcje historiozoficzne: wizję świata zdeterminowanego, zdążającego niezawodnie do celu, oraz wizję świata przypadkowego, gdzie o wszystkich istotnych zdarzeniach decyduje statystyczna ruletka ślepego losu. Podejście systemowe prezentuje wizję świata nie mieszczącą się w żadnej z tych skrajnych koncepcji. Świat nie jest całkowicie zdeterminowany ani też całkiem przypadkowy. Przypadkowość zdarzeń jest mocno ograniczona przez różne przejawy samozachowawczych funkcji struktur systemów. dążność
10 Bertrand Russell mówił kiedyś, że jeśli uczonym nie uda się właściwie spopularyzować odkryć nauki, człowiek zniszczy sam siebie swymi połowicznymi umiejętnościami. Moim zdaniem sedno sprawy leży głębiej: nigdy życie jednostki czy ludzkości nie było i nie będzie wolne od ryzyka. Niebezpieczeństwo tkwi nie tylko w naszej niewiedzy, w naszym braku wyobraźni i w nieumiejętności przewidywania. Tkwi ono przede wszystkim w naszej atawistycznej „zwierzęcej” naturze, w naszych obiektywnych trudnościach przystosowania się do szybko zmieniającego się świata, gdzie bezustannie dezaktualizują się wczorajsze schematy myślenia politycznego, zasady moralne i reguły decyzyjne. emocje / rzeczywistość

wizja przyszłości
10 Nowa elita będzie miała systemową wizję świata i człowieka. Będzie odporna na ksenofobię i samouwielbienie, twórcza, innowatorska, odważna i wytrwała. Charakteryzować ją będzie otwartość i niezależność myślenia, tolerancja dla cudzych poglądów, nawet najbardziej „zwariowanych”, byle nie obrażały elementarnej logiki i nie szkodziły ludziom. Rozumiejąc lepiej uwarunkowania natury ludzkiej i tworzonych przez człowieka systemów, ta nowa elita nie będzie poszukiwać „wroga” w innych ludziach, lecz w abstrakcyjnie pojmowanych przejawach zagrożeń cywilizacji i jej rozwoju. wizja przyszłości
17 ★ Jak uczy historia, kryzys cywilizacji sygnalizują m.in. dwa rodzaje zjawisk:

  • Załamanie się systemu wartości elit reprezentujących daną cywilizację.
  • Niemożność kontynuowania dotychczasowych sposobów pozyskiwania zasobów, w szczególności poprzez ich coraz większą niedostępność.
 cykl Tytlera

Arystokratyzacja
27
Technologie przemysłowe
w warunkach interwencjonizmu w warunkach wolnego rynku
struktury pionowe - hierarchia i podległość struktury poziome - organizowanie zespołów celowych
szef jest panem i władcą szef jest strażnikiem zasad współpracy
przymus partnerstwo
konserwatyzm innowacyjność
dążenie do zdobywania wyższych i lepiej płatnych stanowisk przymus zwiększania wydajności pracy
nie zważanie na wydajność i koszty pracy - w razie czego państwo zainterweniuje pilne baczenie na wydajność i koszty pracy - w razie czego wolny rynek nie daruje
priorytet przemysłu propaństwowego (miejsca pracy i agresja), głównie ciężkiego priorytet przemysłu prokonsumenckiego
dominacja produkcji nad usługami dominacja usług nad produkcją
praca skoszarowana narzucająca na pracownika więzy procedur praca zdecentralizowana stawiająca na odpowiedzialność pracownika
nie motywuje do samodoskonalenia (szkolenia są sposobem na urwanie się z pracy) motywuje do samodoskonalenia (ludzie chcą się uczyć sami i na własny koszt)
praca szablonowa praca zindywidualizowana
produkcja masowa nadążne programy produkcji
dążenie do zapewniania pracy człowiekowi dążenie do automatyzacji pracy
sztywne zarządzanie centralne nadążne zarządzanie rozproszone
kapitalizm/socjalizm

zarządzanie



Nie jest to wierny cytat, lecz opracowanie JF na podstawie fragmentu tej książki
29 Jedno jest pewne: wyścigu technologicznego nie da się zatrzymać w dowolnym punkcie. Jako proces, w szerokim znaczeniu tego słowa, przyrodniczy nie jest on ani dobry ani zły, jako proces ludzki – może być wykorzystywany zarówno na dobro, jak i na zło naszego gatunku, jak każda ludzka myśl i działanie. dążność
31 ★

O tym, jak uczeni ustępującej generacji naukowej niszczą rodzącą się nową naukę, mówi uczony angielski W. I. B. Beveridge: każdy oryginalny przyczynek do wiedzy musi pokonać trzy fazy oporu, zanim zostanie uznany:
  1. w fazie pierwotnej jest on ośmieszany, jako nieprawdziwy, niemożliwy lub nieużyteczny,
  2. w fazie drugiej przyznaje się odkryciu pewien sens, lecz odmawia mu się jakiegokolwiek znaczenia praktycznego;
  3. natomiast w trzeciej fazie, w której odkrycie zyskało powszechne uznanie, zjawiają się ludzie, którzy stwierdzają, że odkrycie nie jest oryginalne, gdyż zostało dokonane wcześniej przez innych (…).
Często w przeszłości jedyną nagrodą za dobrodziejstwa wyświadczone ludzkości przez uczonych było ich prześladowanie.

Znamienne są też słowa Maxa Plancka, oparte niewątpliwie na doświadczeniach osobistych: Nowa prawda naukowa nie triumfuje przez przekonanie oponentów i ukazanie im światła, ale dzięki temu, że oponenci wymierają, a nowe pokolenie wyrasta w obyciu z nową prawdą.

Fizyka Życia

Syndrom Prometeusza

naukowcy

rozprzestrzenianie się

!! - super cytat
34 Psychologia i etologia wykazały, że analogicznie jak wnioski teorii zależą od założeń, to, co człowiek może dostrzec i zrozumieć, i zależne jest od funkcjonujących w jego mózgu nastawień. Nastawienia, z których zbudowana jest osobowość człowieka, w szczególności nastawienia poznawcze (schematy poznawcze) pełnią rolę filtrów odrzucających bądź modyfikujących informacje. Dlatego, jeśli dwu ludzi obserwuje to samo zjawisko, mogą powstać dwa nieidentyczne spostrzeżenia. obserwacja
39 Na rozwój nauki można spojrzeć jako na rozwój efektywności języka naukowego, jako na postęp po szczeblach rosnącej abstrakcyjności i ścisłości pojęć. nauka
43 Obserwujemy już nie tylko sam przedmiot, ale i nasz własny aparat poznawczy, oceniamy jego wartość i znaczenie dla kształtowania się naszego obrazu zjawiska. obserwacja

obiektywna obserwacja
48 Sterowanie zaś polega na wywołaniu względnie dużych efektów energetycznych przez informację. sprzężenie zwrotne

informacja

sterowanie
48 Struktura jest tylko inną nazwą dla pojęcia „równowagi” lub „homeostazy”. taktyka struktury
51 Twórca cybernetyki Norbert Wiener przeżywał swego czasu kryzys – na oczach jego pojawiła się zaćma i obawiał się utraty wzroku. W takich sytuacjach człowiek mobilizuje wszystkie siły, aby jednym tchem powiedzieć światu to, co wydaje mu się najdonioślejsze. Owocem takiej mobilizacji stała się mała książeczka, w której na uwagę zasługuje przede wszystkim definicja cybernetyki. Fizyka Człowieka
57 W świetle powyższych rozważań możemy spojrzeć na struktury jako na akumulatory negentropii, tzn. energii i informacji. Tę pojemność informacyjno-energetyczną struktur nazwano już s y n e r g i ą. Resergia
65 Nie wolno żywić złudzenia, że teoria systemów może być namiastką czy ekwiwalentem wiedzy. Jest ona sposobem organizacji wiedzy, dostarcza pojęć i metod, wymaga więc rzetelnej wiedzy przedmiotowej, inteligencji oraz precyzji myślenia i działania. myślenie
86 Nie tylko komputeryzacja wpływa na myślenie systemowe, myślenie systemowe wpływa również na komputeryzację. sprzężenie zwrotne

autodynamizm
86 Ludzie często mają tylko mgliste pojęcie o tym, co mówią. Przez tłumaczenie myśli na program maszynowy można się nauczyć wielu sposobów usuwania mglistych pojęć. definiowanie

natura człowieka uczciwego

komunikacja
88 Marszałek Montgomery, dowódca wojsk angielskich z okresu inwazji w Normandii w 1944 r., dzielił oficerów sztabu na: pracowitych (P), leniwych (L) oraz zdolnych (Z) i ograniczonych (O), otrzymując w ten sposób cztery kategorie: LZ, LO, PZ, PO. Twierdził, że najgorsi są ci ostatni: pracowici i ograniczeni. zarządzanie
90 Inteligencja w/g D.R. Hofstadter'a:
  1. Symulowanie zmysłów człowieka:
    • robotyka,
    • wizja (rozpoznawanie obrazów, m. in. pisma),
    • dźwięki (rozpoznawanie mowy).
  2. Rozumienie języka naturalnego
  3. Rozwiązywanie problemów (automatyczne: programowanie, projektowanie, zarządzanie, rozgrywanie gier).
  4. Wnioskowanie (wnioskowanie przez analogię, dowodzenie twierdzeń, automatyczna diagnoza medyczna itp.).
  5. Reprezentacja wiedzy (struktura wiedzy, wyszukiwanie informacji, konstruowanie pojęć, uczenie się).
  6. Twórczość (pisanie poezji, opowiadań, grafika i muzyka komputerowa).
inteligencja - cecha ludzka
95 W nauce nie ma wąsko ograniczonych dziedzin, są tylko wąsko ograniczeni pracownicy nauki. W przyrodzie zaś wszystkie dziedziny wiążą się ściśle z sąsiednimi i zachodzą na siebie.

Hans Selye

 Fizyka Życia

naukowcy
95 Odrzucanie informacji ma więc nie mniej doniosłe znaczenie dla przetrwania biologicznego niż przekazywanie informacji, co sprawia, że niezbędne są mechanizmy umożliwiające właściwą selekcję informacji do przekazania i informacji do odrzucenia.

D.E. Berlyne

 Fizyka Życia

natłok komunikatów
106 W warunkach konfliktu „reguły gry” narzuca ten, kto reprezentuje bardziej skuteczne sposoby działania. Kto nie potrafi ich przyjąć albo przelicytować, stosując reguły gry jeszcze skuteczniejsze, ten musi przegrać. Ta licytacja jest właśnie przyczyną eskalacji okrucieństwa w czasie wojen. nadążność
119 Podstawowe pytanie, jakie się tu narzuca, to czy i na ile rozwój konstrukcji i technologii jest sterowalny przez człowieka, czy też jest pełnym niespodzianek procesem samoorganizacyjnym przyrody. wolny rynek
131 Przez stabilność rozumiemy najogólniej zachowanie równowagi (struktury, uporządkowania, granic dopuszczalnych wielkości wyjścia) wobec występujących zakłóceń, prowadzących do chaosu, czy to w formie zablokowania procesu sterowania, czy też „rozregulowania” całego układu. Stabilność systemu w ciężkich warunkach pracy jest wymogiem, jaki przyroda stawia systemom biologicznym, a my – systemom technicznym. stabilność
138 Trzeci problem: nie wystarczy chcieć „robotyzować się”. Zastosowanie robotów wymaga wysokiej kultury technicznej społeczeństwa, odpowiedniej infrastruktury technicznej i odpowiedniego poziomu organizacji społeczeństwa. cywilizacja
142 Obok procesów degradacji psychicznej uwarunkowanej społecznie nie można wykluczyć degradacji uwarunkowanej biologicznie na skutek, z jednej strony, zanieczyszczenia środowiska, z drugiej – humanitaryzmu medycyny wyłączającej bezwzględność doboru naturalnego. Hipoteza S-nastu
148 Przez życie biologiczne będziemy rozumieć połączenie otwartości systemu z samorozwojem, czyli zdolnością do odbudowy względnie rozbudowy własnej struktury za pomocą własnego substratu, czego szczególnym przypadkiem jest rozmnażanie się. życie
160 Podstawową wadą sprzężenia zwrotnego jest histereza, czyli działanie z pewnym opóźnieniem, które np. u człowieka, w bardziej złożonych aktach świadomego zachowania nie gwarantuje pełnej regulacji i wymaga udziału jeszcze mechanizmu antycypacji. U człowieka i u zwierzęcia – albowiem jako istoty materialne, rozwijające się autokatalitycznie, spełniamy definicję systemów biologicznych. Dlatego zwierzę reaguje na sygnał nie jak maszyna, sterowana sprzężeniem zwrotnym, lecz na zasadzie antycypacji informacji. nadążność
163 Okazuje się, że geny krążą w całej biosferze, przemieszczając się zarówno w chromosomach, między chromosomami, jak i między osobnikami różnych gatunków. Przenoszą je m. in. tzw. retrowirusy. Zwiększa to zakres możliwości ewolucji (mutacji i selekcji) już na poziomie molekularnym. Populacja może więc podlegać ewolucji niezależnie od istnienia doboru naturalnego i tzw. dryfu genetycznego. ewolucja biologiczna
165 System sterowania informacją działa zawsze i tylko na podstawie zapisanych w pamięci schematów wywodzących się z przeszłości własnej osobnika czy pokoleń jego przodków. uczenie się
182 Człowiek posiadł zdolność przekazywania cech nabytych, tj. całokształtu doświadczeń gatunku, dzięki zdolności utrwalania (kodowania) stanów swojej struktury myślowej za pomocą symboli, które może zrozumieć (zdekodować) inna istota ludzka – czyli zdolności tworzenia systemów symbolicznych. Jak wylicza Bertalanffy, systemy te nazywano „kulturą”, „obiektywnym duchem” (Hegel), „noosferą” (Teilhard de Chardin), „nadorganicznym światem sensu” (Sorokin) itp. Jak mówi tenże Bertalanffy, system symboliczny przez swą wewnętrzną logikę i przekazywalność, staje się znacznie mądrzejszy od swego twórcy-człowieka. kultura

memy

definiowanie
183 Komunikacja międzyludzka stanowi bardzo rozległą problematykę. Z braku miejsca zwrócimy tutaj uwagę tylko na jej najważniejsze cechy, mianowicie:

  1. Komunikat przekazywany jest nie tylko w języku. Komunikat zawiera kontekst językowy i pozajęzykowy, tj. semiotyczny w szerokim znaczeniu (sposób wypowiedzi i okoliczności towarzyszące, istotne dla systemu wartości odbiorcy).

  2. Budowa języka (składnia i semantyka oraz leksyka) wywiera zwrotny wpływ na strukturę myślową uczestników procesu komunikacji (tzw. hipoteza Whorfa). Myślimy zawsze w jakimś języku, a w każdym języku trochę inaczej.

  3. Komunikat jest nieodwracalny w tym sensie, że wywiera nieodwracalny wpływ na strukturę myślową odbiorcy. Dlatego:
    • informacji przekazywanej nie można już „odebrać” w sensie unicestwienia skutków przekazu,
    • nie należy bezkarnie dokonywać eksperymentów na swoim mózgu, tj. uczyć się rzeczy zbędnych lub szkodliwych.

  4. Komunikat jest zawsze transformacją kodów (napisów, dźwięków, fal elektromagnetycznych, bioelektrycznych prądów mózgu). Nie przekazujemy myśli ani słów, lecz symbole fizyczne. Można to przedstawić za pomocą schematycznego łańcucha:
    Treść komunikatu nadawanego/Pojęcia -> Słowa/Nazwy -> Komunikat -> Słowa/Nazwy -> Treść komunikatu odebranego

  5. Ten sam komunikat może być różnie zrozumiany przez odbiorcę, w zależności od horyzontalnej odmienności struktury myślowej nadawcy i odbiorcy komunikatu. Jest to wspomniana już relacja „krzyżujących się kultur”. Może być także inaczej zrozumiany na skutek różnicy poziomów synergii nadawcy i odbiorcy. Czasem ktoś niechcąco („przez głupotę”) ujawni tajemnicę, którą pragnie ukryć. Ujawnienie to najczęściej dokonuje się przez formy komunikacji poza językowej, np. zmieszanie, zdenerwowanie, rumienienie się, jąkanie się, przesadna argumentacja itp.

  6. Odbiór komunikatu, nawet przy braku różnic typu (5) nie oznacza jeszcze właściwego zrozumienia. Potrzebny jest wspólny dla nadawcy i odbiorcy zbiór reguł interpretacji znaków, tj. wartości przypisywanych znakom, jako zbiór kryteriów identyfikacji. Zasada ta nabiera znaczenia w miarę hermetyzacji języka lub utajniania komunikatu.

  7. Komunikat wyrażony w języku wyższego poziomu abstrakcji nie może być wzajemnie jednoznacznie wyrażony w języku niższego poziomu abstrakcji. Dlatego też wszelką popularyzację dzieli od wulgaryzacji bardzo cienka przegroda.
komunikacja
189 Wyobraźmy sobie w myślowym eksperymencie człowieka, który nie jest niczym innym jak czystą ratio, wyłącznie rozumem i intelektem, absolutnie bezuczuciowym i zimnym. Dlaczego miałby on posiadać dzieci? Wiąże się to przecież z trudami, troską i wyrzeczeniami. Dlaczego miałby kochać? Jest to wszak tylko głupota. Dlaczego miałby słuchać koncertu czy też oglądać obraz? Jeśli przy tym niczego nie odczuwa, to sztuka do niego nie przemawia. Dlaczego miałby się odżywiać? Dlaczego miałby w ogóle żyć? Bez uczuć, bez burzy i naporu, wszystko to razem nie ma sensu. Ośmielam się wątpić, czy tego rodzaju „robot” byłby w ogóle zdolny sam siebie wprawiać w ruch i utrzymywać przy życiu. Rozum / Emocje
189 Swoisty kamuflaż: każdy człowiek, w mniejszym lub większym stopniu, kryje przed otoczeniem pewne swoje „słabostki”, symulując nieprawdziwy obraz własny. Matrix

Efekt Dunninga-Kruegera
190 W odróżnieniu od kodów zwierzęcych, które przyjęto nazywać „językami”, język ludzki charakteryzuje hierarchiczna, co najmniej dwupoziomowa struktura o rosnącej abstrakcyjności. Ta zasada hierarchiczności obejmuje wszystkie istotne konteksty: fonologiczny, gramatyczny i semantyczno-leksykalny. Przejście na poziom regulacji językowej oznacza przejście od odzwierciedlania świata przez analogię do odzwierciedlania przez nazwy. Odzwierciedlanie świata u zwierząt jest jakby jednopłaszczyznowe. Człowiek odzwierciedla świat w hierarchiczny system symboliczny rosnących poziomów abstrakcji pojęć. Nadaje to systemowi komunikacyjnemu człowieka nową charakterystykę synergetyczną. Światowej sławy psycholog szwajcarski Jean Piaget nazywa przekonanie, że nasza wiedza pochodzi od zmysłów, „mitem”, twierdząc, iż wszelki postęp poznania stanowi nierozerwalny związek doświadczenia i dedukcji, a „świat poznawany jest przez człowieka jedynie poprzez logikę i matematykę”. komunikacja
190 Wkroczenie inteligentnej regulacji, przewidującej skutki działań i budującej logiczny model świata oparty na doświadczeniach zdobywanych metodą prób i błędów, wchodzi w kolizję ze światem automatycznej i konserwatywnej regulacji uczuć oraz opartych na nich odruchów. Toteż dla świata przeżyć ludzkich charakterystyczny jest dysonans wymagań „serca” i „umysłu”, życzeń i przewidywań. Rozum / Emocje
192 Analogicznie do Garaudy'ego wypowiada się Konrad Lorenz twierdząc, że zagrożenia współczesnej ludzkości wynikają nie tyle z opanowania przez nią procesów fizykalnych, ile z braku zrozumienia własnej ludzkiej natury i na tej podstawie rozumnego kierowania procesami społecznymi. wizja przyszłości
194 Niezmiennie od tysięcy lat na całym świecie gnębi i zabija się ludzi według następującego schematu-wyzwania: „Oto twój wróg! Wszystko co złe pochodzi od niego; zabij go, a świat stanie się rajem”. propaganda

tyrania
194 Generalnie rzecz biorąc, silny stres, silne pobudzenie emocjonalne wyłącza logiczny poziom regulacji. Psychologowie nazywają to czasem „zwężeniem pola świadomości”. Spośród czynników degradujących człowieka jako „istotę rozumną” do poziomu regulacji zwierzęcej, tj. do poziomu emocji i odruchów, wyróżnić możemy w ogólnym zarysie: szok energetyczny i informacyjny, bierne uleganie atrapom budzącym agresję oraz świadome szczucie zwierzęcia ludzkiego. propaganda
195 Są osoby szczególnie podatne na taką manipulację. Są to ludzie o tzw. umysłowości zamkniętej i dogmatycznej oraz ludzie o niezmiernie silnej agresywności, za którą często kryje się jakiś kompleks niższości. Nie są to jednak z reguły najinteligentniejsi przedstawiciele naszego gatunku. agresja

propaganda
196 Miejmy nadzieję, że rządy przyszłości będą lepiej od współczesnych rozumieć prawidłowości komunikacji i sterowania w społeczeństwie, rozwijając metodycznie drugi z wymienionych wariantów socjotechnicznych. Jeśli jednak świat przyszłości nie ma się stać światem Orwella i Kafki – granicę dopuszczalności form i kierunków samorealizacji wyznaczać musi wolność jednostki i związana z nią nieuchronnie jawność niezależnej opinii publicznej. Wolność we współczesnym tego słowa znaczeniu to nic innego jak wolność samorealizacji w takich formach i kierunkach, które nie stanowią zagrożenia dla innych jednostek; zapewnienie tego jest zadaniem struktury społecznej. Najtrudniejszym problemem będzie określenie granicy tej wolności, zmienia się ona bowiem nieustannie wraz z rozwojem cywilizacyjnym. Jeśli wolność ta nie ma się stać samowolą, przywilejem dla wybranych, a więc niewolą dla pozostałych, musi się z nią wiązać równość, która dziś jest pojmowana jako równy dla wszystkich dostęp (access) do źródeł informacji. Tak pojęta wolność i równość nie tylko nie będzie – wbrew różnego rodzaju konserwatystom – hamulcem rozwoju naukowo-technicznego, ekonomicznego i „kulturowego” świata, lecz stanowić będzie konieczną przesłankę tego rozwoju. Dylemat społeczny Równość/Wolność
199 Z gorących uczuć i zimnej logiki Rozum / Emocje
201 Analogicznie jak w fizyce, chemii i biologii zmiany strukturalne zachodzące na poziomie molekularnym, czyli na poziomie mikro organizacji materii, manifestują się na poziomie makro nowymi własnościami fizycznymi, chemicznymi czy biologicznymi, tak samo statystyczne zmiany zachodzące w strukturze myślowej wielu ludzi wywołują przekształcenia makrostrukturalne na poziomie struktury systemów społecznych. emergencja
202 Cytowani w poprzednim rozdziale M. Eigen i R. Winkler piszą: „Wszystko, co dzieje się w naszym świecie, podobne jest do wielkiej gry, ustalone zaś w niej są z góry jedynie reguły gry. I tylko one dostępne są obiektywnemu poznaniu… Elementami gry są przypadek i reguła… Dopiero przy dużej liczbie poszczególnych zdarzeń zanika przypadkowość i podpada pod kontrolę statystycznego prawa”. życie

charakterystyka

nadążność
204 Wskaźnikiem żywotności populacji stanowiącej substrat systemu są dodatnie, ujemne i zerowe (stacjonarne) wartości wskaźników reprodukcji. Mówią one o tym, czy dana populacja w ramach danej struktury społecznej rozwija się, jest ustabilizowana, czy też powoli umiera. vivacitas
208 Inny problem stanowi tzw. „zaśmiecanie puli genetycznej” przez osłabienie selekcji naturalnej dzięki postępom medycyny. Jeśli z jednej strony nie można negować etycznej wartości ratowania życia ludzkiego, to osłabianie biologicznych zdolności przystosowawczych pokoleń stanowić może tylko pozory ochrony życia. Koniecznością wydaje się więc rozwój higieny genetycznej, chroniącej pulę genetyczną ludzkości przed degradacją. Hipoteza S-nastu
210 Kanał informacyjny oddziałuje na wszystkie poziomy regulacji u człowieka. Kanał ten wytworzył się w czasach prehistorycznych na tle praktyk animistyczno-magicznych, następnie był domeną religii panującej, którą później zastąpiła świecka ideologia polityczna. Dziś jest to domena środków masowego przekazu. Książę/biskup/lud
217 Jesteśmy potomkami nie tych, co dali się zabić i zjeść, lecz tych, co zabijali i zjadali. ! - dobry cytat

Fizyka Człowieka

Fizyka Życia
222 Powyższą myśl możemy wyrazić w formule stwierdzającej obustronną zależność systemu społecznego od wrogości jego otoczenia:

stan zagrożenia zewnętrznego
------------------------------------------ = const.
stan spójności struktury społecznej

Oznacza to, że im bardziej rośnie „obcość” i „wrogość” otoczenia, tym bardziej „zwierają się szeregi” zagrożonej zbiorowości, a gdy zagrożenie znika, słabną więzi społeczne, „rozmywa się” struktura systemu społecznego.

 grupa
229 Rabunek jest najstarszym bodajże wynalazkiem uwalniającym człowieka od pracy, a wojna może skutecznie rywalizować z magią w dążeniu do uzyskania czegoś za nic: posiadania kobiet mimo braku osobistego uroku, zdobywania władzy mimo braku inteligencji, korzystania z owoców żmudnej i systematycznej pracy bez kiwnięcia palcem i bez przyswojenia sobie najprostszych choćby umiejętności w jakimkolwiek pożytecznym zawodzie. Znęcony takimi możliwościami myśliwy, w miarę rozwoju cywilizacji, zabiera się do systematycznych podbojów, ugania się za niewolnikami, za łupem, za władzą i wreszcie tworzy polityczną organizację: państwo, by zapewnić sobie regularny roczny haracz, narzucając w zamian minimum niezbędnej władzy”. Książę/biskup/lud
229 Mam poważne podstawy, by przypuszczać, że model ten, zdobywania orężem tego, co inni osiągnęli za pomocą pracy i inwencji nie przeszedł jeszcze do historii. Atlasi/Grabieżcy