Socjobiologia

Przypuśćmy, że wielka ryba nie umie śledzić mniejszych ryb i żywi się nimi, gdy spotka je podczas całkowicie losowych poszukiwań. Vernon E. Brock i Robert H. Riffenburgh (1960) stworzyli ogólny geometryczny i probabilistyczny model mający udowodnić to co podpowiadała intuicja – gdy populacja ofiary skupia się w coraz większe ławice, przeciętna odległość między ławicami wzrasta, a jednocześnie zmniejsza się częstość wykrywania ławic poprzez poruszającego się losowo drapieżnika. Ponieważ przy każdym takim spotkaniu zjada on ilość ryb nie większą od pewnej stałej, średniej wielkości wielkość ławicy musi jedynie przewyższać tę wartość, by zapewnić części jej członków możliwość ucieczki. Wynika stąd, że powyżej pewnego poziomu wzrost liczebności grupy prowadzi do zwiększenia bezpieczeństwa jej członków.

Trauma krańcowego zubożenia została po raz pierwszy wyraźnie przedstawiona w słynnym eksperymencie Herry'ego F. Harlowa dotyczącym 'miłości matczynej' i innych aspektów socjalizacji u rezusów. Niemowlęta oddzielano od matek i ofiarowywano im dwa niedoskonałe substytuty do wyboru. Jeden z nich był wykonany z drutu, a drugi ze strzępów aksamitu. Młode zwierzęta zdecydowanie wolały modele szmaciane, to je przez większość czasu obejmowały i przytulały. Ważna okazała się tu miękkość materiału; aksamitne 'mamy' były wybierane nawet wtedy, gdy zaopatrywano je w wielkie okrągłe oczy zrobione z lamp rowerowych i w dziwaczne maski, upodobniając je raczej do zabawek albo gargulców niż do prawdziwych małp. Młode rezusy mogły przeżyć, gdy były karmione mlekiem ze zwykłych butelek dla niemowląt, przyczepionych do kukieł. Początkowo wydawało się, że odkryto doskonały substytut prawdziwych matek… szmaciane lalki nigdy się nie ruszały, nigdy nie strofowały młodych, były niezawodnym źródłem pokarmu. Lecz gdy “wychowane” przez nie młode dorosły i dołączyły do stada, ich zachowania społeczne okazały się całkowicie nienormalne. Gdyby porównać je do dewiacji w społeczeństwach ludzkich, te zasługiwały by na nazwę psychoz. Zwierzęta te były nadmiernie agresywne, a czasami autystyczne. W tym drugim przypadku siadały na uboczu i w ciszy kiwały się do przodu i do tyłu. Umiały też krzyczeć bez wyraźnego powodu, ssały palce u dłoni i stóp. Harlow i W.A. Mason wykazali później, że samce dorastały niesprawne pod względem seksualnym. Próbowały kopulować z płodnymi samicami, lecz nie umiały przyjąć odpowiedniej pozycji, wchodziły na samice z boku albo napierały na jej plecy powyżej ogona. Samice zachowywały się równie nieprawidłowo. Podczas rui nie dawały się pokrywać. Gdy zostały 'zgwałcone' przez doświadczonych samców, rodziły młode, lecz źle je traktowały, deptały je, odmawiały im pokarmu. Niektórym noworodkom udało się przeżyć dzięki uporowi i sprytowi, lecz inne musiano odseparować od matek. Nasilenie zaburzeń wzrastało proporcjonalnie do długości okresu zubożenia. Trzymiesięczna izolacja wywołała depresję, lecz małpa wracała do stanu normalnego bez wyraźnych odchyleń. Izolacja sześciomiesięczna kończyła się poważnymi, trwałymi upośledzeniami, a odseparowanie roczne powodowało niemal całkowity niedorozwój.

Dzielenie się jest rzadkie wsród naczelnych. Występuje w szczątkowej formie jedynie u szympansa i być może u kilku innych małp Starego Świata, w tym człekokształtnych. Natomiast u człowieka jest to jedna z najsilniejszych cech społecznych, dorównująca poziomem intensywnym wymianom trofalaktycznym u termitów i mrówek.