| Strona |
Treść cytatu |
Słowa kluczowe / uwagi |
| 53 |
Cook wprowadzał tę dietę z zapałem fanatyka i znakomitą znajomością psychiki marynarzy. „Taki jest bowiem charakter i przyzwyczajenie marynarzy w ogólności, że cokolwiek się im da, co odbiega od zwyczajności, nie zostanie dobrze przyjęte i spotka się jedynie z narzekaniem” – zapisał. Początkowo marynarze nie chcieli nawet tknąć kiszonej kapusty. Wtedy Cook rozpuścił wiadomość, że podaje ją codziennie dżentelmenom i oficerom, a załoga może sama zdecydować, czy chce ją jeść czy nie. Wkrótce nie było na statku człowieka, który by nie jadł kapusty. „Jak tylko zobaczą, że ich przełożeni coś cenią, staje się to czymś najlepszym na świecie” – zapisał Cook. |
memy
|
| 54 |
Tradycyjne wierzenia Polinezyjczyków stanowiły tabu, były okryte tajemnicą i przekazywane wyłącznie ustnie. Misjonarze zachęcali do porzucenia przedchrześcijańskiej wiary i do zburzenia świętych niegdyś miejsc. Epidemie chorób, które dotknęły głównie starszych, również przyczyniły się do zerwania z tradycją. W efekcie współcześni antropolodzy więcej wiedzą o praktykach starożytnych Sumerów niż o polinezyjskich kapłanach, którzy dokonywali tu świętych obrzędów zaledwie sześć pokoleń temu. |
memy
nośnik projektu memetycznego
|
| 60 |
Dzisiaj bardzo łatwo posługujemy się takimi słowami jak odwaga czy napięcie – powiedział Blake.
- Gdy tylko ktoś zrobi coś niezwykłego, zaraz zostaje obwołany bohaterem, niepokonanym.
- Pokręcił głową.
- Nie sądzę, by wielu z was przetrwało choć tydzień w warunkach, w jakich żyli Cook i jego ludzie, fizycznie i psychicznie, dzień w dzień, przez całe lata. |
ludzie dawniej i dziś
|
| 86 |
„Młodzieniec mający ponad metr osiemdziesiąt wzrostu położył się z dziewczynką mającą lat dziesięć czy dwanaście publicznie, przed kilkoma naszymi ludźmi i wieloma tubylcami” – zapisał Cook. Odgadł, że ta publiczna kopulacja ma charakter ceremoniału, […]
Cook dowiedział się później, że kochankowie […] należeli do ariori, klasy Tahitańczyków, którzy oddawali się wykonywaniu erotycznych piosenek i tańców oraz rytualnemu seksowi. Ariori należeli do religijnej sekty czy też wyznawców kultu płodności, który wymagał od swoich członków, by pozostali wolni, dusząc wszelkie dzieci zrodzone z ich licznych związków. |
profil zachowań społecznych
|
| 86 |
Sądząc z dzienników, Cook nie był człowiekiem poboznym. Był produktem osiemnastowiecznego Oświecenia, nade wszystko cenił rozum i miał mało cierpliwości do tego, co nazywał "księżowskim rzemiosłem" czy "przesądami". Jednak Artykuły wojenne i Wskazówki lorda Mortona nakazywały Cookowi odprawianie "świętego nabożeństwa" dla marynarzy. |
religia
profil zachowań społecznych
Od razu przychodzi na myśl, stwierdzenie: Uczniowie piątkowi sterują czwórkowymi jak pracować dla trójkowych.
|
| 88 |
Z kolei Anglicy pochodzili ze społeczeństwa, w którym panowały prawa własności tak święte, iż kłusownictwo karano śmiercią. |
profil zachowań społecznych
Anglicy, którzy przybyli na Tahiti z James'em Cook'iem
|
| 128 |
… jak się uważa, są formą uczczenia znamienitych przodków, czuwających nad swymi potomkami |
geny
Ci "przodkowie", którzy nie mieli dzieci nie mają potomków, którzy by ich czcili. Nasz projekt genetyczny jest nawarstwieniem się projektów wszystkich po kolei przodków i każdy z nich miał dzieci.
|
| 136 |
… nie mam nawet z czym startować do Cooka. Wszystko, czym dysponował, to zmęczeni ludzie z linami, na których zawiązano węzły i obciążonymi ołowiem linkami, wrzeszczący „sześć węzłów” albo „Głębokość sześćdziesiąt sążni i twardy biały piasek”. Dzień i noc. Przez trzy lata. A ja mam GPS, kompas, echosondę, mapy, radio, rakietnicę, tratwę ratunkową i silnik o mocy pięćdziesięciu koni mechanicznych – ale i tak mało brakowało, żebym wymiekł. |
ludzie dawniej i dziś
|
| 153 |
Ta krótka potyczka jest typowa dla stylu dowodzenia Cooka. Stał na czele, odkładając broń tak samo jak wojownik i idąc na spotkanie z nim w rzece, a nie wystawiał na ryzyko żadnego ze swoich ludzi. Nie cofnął się również, gdy wojownik przycisnął do jego twarzy nos w hongi, maoryskim odpowiedniku uścisku dłoni czy pocałunku. Jednak Cook nie był lekkomyślny. Otoczony przez uzbrojonych mężczyzn, wycofał się, a gdy tubylcy nie odwzajemnili tego, co uważał za pojednawcze gesty, nie zawahał się przed ostrzeżeniem ich ani przed spełnieniem swoich gróźb. Zaczął od strzału drobnym śrutem, który miał za zadanie zranić i przestraszyć. Gdy to zawiodło, Cook strzelał tak żeby zabić. Kapitan wypracował tę starannie wyważoną eskalacje działań podczas pełnych napięcia chwil, zdarzających się w trakcie całej jego kariery na Pacyfiku. Była ona skuteczna aż do chwili, gdy pewnego ranka sytuacja wymknęła się spod kontroli na plaży na Hawajach . |
taktyka
|
| 166 |
Świat się narodził, gdy ojciec Niebios, Ranginui, połączył się z Matką Ziemią, Papa-tu-a-nuku. Urodziły się dzieci, ale oni trwali w uścisku tak ciasnym, że świat pozostawał ciemny. W końcu jednemu z synów udało się oprzeć stopami o ojca, a plecami o matkę i oderwać rodziców od siebie. Tak powstało światło. Cook, któremu zrozumienie wierzeń Maorysów sprawiało taką samą trudność jak zrozumienie wierzeń Tahitańczyków, zapisał skróconą wersję tej freudowskiej historii. "Wierzą w najwyższą istotę, która stworzyła świat i wszystko, co na nim jest przez kopulację. |
mitologia
stworzenie świata
|
| 241 |
"Ci ludzie nie mieli żadnego wyobrażenia o handlu i zamiany, niepodobna nam było dać im to zrozumieć". Banksowi nie udało się także nawiązać żadnych kontaktów z kobietami, mimo że zaraz zapuścił się nawet z kilkoma Aborygenami w busz, mając nadzieję, że doprowadzą go do kobiety.
Ponieważ mu się to nie powiodło, a w dodatku męczyły go komary, Banks nie widział w północnym Queenslandzie żadnych zalet. Jeśli chodzi o Aborygenów, uważał ich za "jeden tylko stopień wyżej stojących za zwierzętami". |
profil zachowań społecznych
toń
|
| 244 |
"Niewielu prowadziło więcej nowości w wiktuałach i napojach niż ja" - napisał później, uskarżając się, że "każda innowacja […] nieodmiennie spotyka się z najwyższym niezadowoleniem marynarzy".
Taka uparta, oświeceniowa wiara w osobiste obserwacje, niepoleganie na opiniach innych, dotyczyła wszystkiego, co Cook robił. Jako nawigator pozostawał odporny na teorie "ekspertów" na temat istnienia południowego kontynentu. Tak samo, obserwując nieznane ziemie, ostrożnie osądzał kanibali - Maorysów czy nagich Aborygenów, których ludzie o lepszej edukacji czy wyższym statusie społecznym uważali za "bydlęta". Ponadto, doświadczywszy upokorzeń klasowych, Cook mógł dostrzegać wartości w życiu pozbawionym "nierówności położenia" w sposób dla Banksa niedostępny. |
lider
innowacja
eksperci
|
| 248 |
Większość Aborygenów po prostu wypędzono z ich ziemi. Inni stawiali opór, ale przecież dzidy nie mogły się równać z bronią palną. Pod koniec 1873 roku kilkuset wojowników stanęło naprzeciwko rządowych oddziałów w miejscu zwanym Battle Camp, niedaleko Cooktown. Nazwa "obóz bitewny" była ponurym błędem: większość wojowników natychmiast zabito. Ci, którzy przeżyli - jak donosił korespondent "Cooktown Herald" - szukali schronienia w dużych sadzawkach, gdzie ich zastrzelono. Nic nie było słychać o ofiarach wśród białych.
Ponieważ ataki partyzanckie na poszukiwaczy złota nie ustawały, "Herald" opowiadał się za "całkowitym zduszeniem tej zarazy" oraz "eksterminacją, jeśli biedni czarni nie uznają najwyższego wpływu prawa". |
prawo
|
| 275 |
Podczas kłopotów na rafie kapitan wykazuje się silnymi nerwami, doskonałą oceną sytuacji i całkowitym panowaniem nad ludźmi, których wyszkolił. Jednak po uratowaniu statku - po raz drugi - myśli przede wszystkim o tym, że uniknięcie niebezpieczeństwa o włos może okazać się dowodem, który "świat" wykorzysta, by uznać go za "niezdatnego". |
lider
|
| 320 |
Chrześcijaństwo stało się potężną siłą jednoczącą. Gdy Harry był dzieckiem, Kościół był tak surowy, że w niedzielę nie wolno było nawet gotować jedzenia (przygotowywało się je przed świtem i odgrzewało). Ludzi złapanych na produkcji "piwa z buszu" na pół roku wsadzano do więzienia, także "przestępstwa" seksualne karano surowo. |
religia
|
| 321 |
Harry zerknął na zegarek. Choć miał siedemdziesiąt osiem lat, wciąż przeprowadzał w domu kontrole okulistyczne i czekało na niego kilku pacjentów. Robił to jako wolontariusz, w ramach prac na rzecz społeczności, ale także dla siebie. Niueńczycy lubią być przydatni i samowystarczalni, nawet na starość. |
profil zachowań społecznych
|
| 322 |
Były tam także doniesienia na temat dziwnych przedsiębiorstw, które widzieliśmy w Alofi. Rejestr firm zagranicznych spowodował umieszczenie Niue na czarnych listach, jako jednego z piętnastu państw oskarżonych o międzynarodowe pranie pieniędzy. Obdarzona wspaniała nazwą Szkoła medycyny im. George'a Washingtona Uniwersytetu Lord w Liverpoolu nikogo nie szkoliła w zakresie medycyny. Kanadyjczyka, którego Roger spotkał w barze, zatrudniono jako dziekana szkoły medycznej, choć z zawodu był kręgarzem, a nie lekarzem. Nosił szpitalny uniform, by robić odpowiednie wrażenie na ministrach, którzy obsypywali szkołę subsydiami.
- Są tacy krętacze, co latają nad całym Pacyfikiem, wciskając różne pomysły na to, jak się szybko wzbogacić - wyjaśnił Stafford .
- Pojawiają się uśmiechnięci, w krawacie i z teczką ze skóry aligatora, a rząd daje im wszystko - prawa, ziemię, pożyczki. Jeśli tym naciągacza nie uda się na jednej wyspie, po prostu lecą na następną. |
optymalizacja czerpania z zasobów
|
| 338 |
O życiu i śmierci odkrywców decydują pierwsze wrażenia. Czy zbliżający się przesmyk jest schronieniem, czy wypełnioną koralowcami pułapką? Czy ludzie machający na plaży są przyjaciółmi czy wrogami? Kto działa zbyt ostrożnie, niczego nie odkryje. Zbyt nierozważnie - może rozbić się o skały lub, jak Magellan, skończyć, leżąc na piaski z dzidą w brzuchu. |
pionier
lider
|
| 346 |
Czytając dziennik Cooka, nieustannie uświadamiałem sobie, jak dalece we współczesnym świecie rozwinęła się specjalizacja. Cook na jednej stronie rozważa kwestie z zakresu astronomii, geologii, meteorologii, i hodowli zwierząt. Na następnej spisuje swoje uwagi na temat zarządzania, handlu i dyplomacji. Dalej wdaje się w długie spekulacje na temat prądów oceanicznych i powstawania wysp. Dziś niewielu ludziom przyszłoby w ogóle do głowy zajmowanie się tyloma dziedzinami naraz, nie mówiąc już o ich opowiadaniu. |
profil zachowań
|
| 365 |
Chcą mieć turystykę – piowiedział mi pewien dyplomata - ale nie są pewni czy chcą mieć także turystów. |
! - dobry cytat
optymalizacja czerpania z zasobów
|
| 372 |
Monarchia to bardzo stary system społeczny, zaczęła się naprawdę od dowódców wojennych. U wikingów każdy okręt miał dowódcę. I z tego to wyrosło. |
monarchia
żołnierze
|
| 416 |
Cook mieszkał u Walkerów w okresie, gdy miał lat naście i dwadzieścia, czyli wówczas, gdy łatwo ulega się zewnętrznym wpływom. |
CŻC - cykl życiowy człowieka
|
| 435 |
Później osiedlili się tu Żydzi i uchodźcy z Europy Wschodniej, teraz zaś dzielnicę zamieszkiwali przybysze z Afryki, Bliskiego Wschodu i Azji. Cliff poprowadził nas koło sklepów halal i etnicznych restauracji do numeru 88 przy Mile End Road - a raczej do tabliczki na ceglanym murze między mumerami 86 a 90, na której widniał napis: "W tym miejscu stał dom, przez kilka lat zamieszkany przez kapitana Jamesa Cooka R.N. F.R.S. 1728-1779, odkrywcę, który opłynął kulę ziemską". Pani Cook zajmowała wąski, ceglany szeregowy dom do 1788 roku, po czym przeniosła się do Clapham, po drugiej stronie Tamizy.
(…)
Budynek rozebrano, a znajdujący się z tyłu ogródek zamieniono w parking.
Staliśmy wpatrzeni w mur, pod którym leżały nawiane śmieci. Z warsztatu tkackiego położonego z tyłu napłynęły dźwięki sitaru. Muzułmańskie kobiety z zasłoniętymi twarzami śpiesznie przechodziły ulicą, natomiast mężczyźni w długich szatach i czapeczkach dyskutowali po arabsku przed kawiarnią.
- Cook właściwie nie musiał opływać świata - powiedział Cliff. - Wystarczyłoby zaczekać, a świat przyszedłby do niego. |
ekonomia migracji
|
| 454 |
"Cudzoziemcy zwiększają ich [krajowców] potrzeby, zaznajamiając z nowymi luksusami- napisał - a ci, by móc kupić, co zechcą, tym pilniej będą dostarczać skór". |
wolny rynek
motywy ludzkiego działania
|
| 507 |
"Marynarze są w tych sprawach tak piekielni i rozwiąźli - zaobserwował- że dla zaspokojenia namiętności, która akurat ich opanowuje, sprowadziliby powszechne zniszczenie na cały gatunek ludzki". |
seks
|
| 547 |
Samwell zauważył, że mężczyźni powracający w łodziach "wołali ze łzami w oczach, że stracili Ojca!"
Nie całkiem jest jasne, czy chodziło im o "Ojca" w sensie religijnym czy potocznym. Być może chodziło im o to, i o to. Zaledwie kilka tygodni wcześniej Cook uznał załogę za "buntowniczą". Oczywiście, marynarze często zżymali się na jego surowe dowództwo; James Travenen, podziwiający go kadet, określał go w prost mianem despoty. Jednak z wyniosłej postaci kapitana marynarze czerpali i poczucie bezpieczeństwa, i strachu. Cook mógł być czasem gniewnym bogiem, ale wydawał się także wszechmocny, gdy skutecznie prowadził "ludzi okrętowych" przez wodne pustkowie pełne sztormów, raf i pól lodowych oraz spotkania z wrogimi krajowcami. Musiał się ludziom wydawać osobą chroniąca od nieszczęścia, jak talizman, niezniszczalnym dowódcą, a dziesięcioletnie zwycięstwa nad niebezpieczeństwem przyniosły chwałę nie tylko jemu samemu, ale i tym, których cało doprowadził do domu.
Najlepiej to ujął Trevenen. "Ja (a i większość innych) tak przywykłem patrzeć na niego jak na naszego dobrego geniusza, bezpiecznego przewodnika i rodzaj istoty wyższej - napisał po śmierci Cooka - że nie mogłem znieść myśli, nie śmiałem dopuścić, że mógłby paść z ręki tych Indian, których umysłami i ciałami także zwykł był rządzić bez ograniczeń". |
lider
Bóg
|
| 554 |
"Przeciwnie, zburzcie ich ołtarze, potłuczcie ich pomniki i wytnijcie ich święte drzewa - czytał Cliff. - Gdyż nie będziesz się kłaniał innemu bogu. Albowiem Pan, którego imię jest "Zazdrosny", jest Bogiem zazdrosnych".
Cliff zamknął Biblię i wygłosił krótkie kazanie na temat znaczenia tego fragmentu. Mówi o niebezpieczeństwie, jakie pociąga za sobą zgoda Cooka, by traktowano go jak boga, i o przekonaniu misjonarzy, że dlatego kapitan musiał zginąć. |
religia
Bóg
lider
|
| 562 |
Taka barbarzyńska reakcja niewątpliwie kwalifikuje się jako zachowanie w stylu Kurtza, potępiane przez antropologa Obeyesekere. Epizod ten można jednak także odczytać jako świadectwo przywództwa Cooka i częściowe usprawiedliwienie ostrej dyscypliny, w jakiej utrzymywał swoich ludzi. Marynarze byli bardzo brutalnymi ludźmi, ale póki Cook był kapitanem, trzymał pod kontrolą ich co bardziej gwałtowne i destrukcyjne impulsy.: przez nieustanną pracę, przez chłostę i przez własny przykład na ogół opanowanego i ludzkiego faceta. Charles Clerke, dowódca bardziej populistyczny niż Cook, a także ciężko chory, nie był w stanie powstrzymać brutalności swoich ludzi. Nie potępił ich także, choć uczynił to James King. "W swoim postępowaniu tego dnia nasi ludzie popełnili wiele nagannych rzeczy" - napisał o rzezi, którą przypisywał chęci zemsty, jaka opanowała marynarzy. - "Zwykły marynarz o takim charakterze, któremu nie narzuci się granic, wkrótce dorówna okrucieństwem najbardziej dzikim Indianom". |
mężczyzna / kobieta
|
| 569 |
Webber umieścił też tę scenę na piaszczystej plaży, a nie na półce z czarnej lawy, na której w rzeczywistości rozegrała się walka.
Obraz Webbera stał się modelem dla wielu późniejszych prac artystów, którzy nie byli światkami tej sceny. I malarze, i pisarze stopniowo zmitologizowali śmierć Cooka, czyniąc z niej heroiczny akt męczeństwa. |
memy
|
| 570 |
W języku hawajskim nie istnieje słowo na określenie religii czy Boga takiego, jak Go dzisiaj rozumiemy - powiedział. Misjonarze, którzy usiłowali zrozumieć wiarę Hawajczyków w kategoriach chrześcijańskich, błędnie przyjęli, że słowo akua oznacza boga, podczas gdy w rzeczywistości jest to głęboko niezachodnie pojęcie zbliżone raczej do "ducha". Herb był zdania, że Hawajczycy przed spotkaniem z białymi nie wytworzyli koncepcji osobnego, nadprzyrodzonego świata. Akua oznaczało raczej duchy przodków, zawarte w przyrodzie, których moce były większe, ale nie całkiem inne niż te, którymi dysponowali zwykli ludzie. |
religia
|
| 576 |
Jeśli z jego dzienników można wyciągnąć jakieś jedno ogólne przesłanie, to chyba takie, że natura ludzka jest zasadniczo taka sama na całym świecie – nawet u tych, którzy zjadali wrogów, publicznie uprawiali miłość, wielbili idole czy, jak Aborygeni, nie troszczyli się o dobra doczesne. Choćby początkowo inna społeczność wydawała się bardzo dziwna i obca, niemal zawsze dawało się znaleźć podstawę dla wzajemnego zrozumienia i szacunku. |
natura rzeczy
natura ludzka
|
|