Ścigany

Jego piętą Achillesową była polityczna naiwność. Pycha, lekkomyślność, egoizm, nawet demoralizacja w życiu społeczno-politycznym to były tylko drobiazgi w porównaniu do tego, czym była panująca prowincjonalna poczciwość, która nie umiała odróżnić pustych frazesów od realnej treści i dobrych chęci, którymi brukuje się piekło, lub co gorsza, zarozumiałej ignorancji oraz łapczywego egoizmu od rzeczywistej umiejętności. A Polska jest zbyt dużym krajem, by mogła być rządzona w prowincjonalnym stylu. Zarówno jej rozmiary jak – jeszcze więcej – jej położenie geograficzne, wymagają od jej życia politycznego dojrzałości i horyzontów takich, jakich potrzebują wielkie mocarstwa. Polityczna naiwność naszego narodu była i jest chorobliwym zjawiskiem. Nie przeszkodziła ona olśniewającym sukcesom polskim z epoki pierwszej wojny światowej i lat następnych, ale nie starczyło nam tchu na zapanowanie nad krajem przez resztę dwudziestolecia. Wyrosły na tej naiwności rządy kliki, która nie wyrażała ducha narodu i nie odpowiadała jego wartościom. To było przypadkowe zdarzenie. Polska by z tej sytuacji wyrosła. Ale, niestety, światowy kryzys nie czekał na wewnętrzną przemianę w naszej ojczyźnie. Chorobowe objawy, pozostałe po stu pięćdziesięciu latach niewoli, choć przemijające, nie zostały wyleczone na czas i znalazły się w fazie kulminacyjnej właśnie wtedy, gdy mogły najbardziej zaszkodzić Polsce.

Serafin miał talent mrówczo cierpliwego kopiowania liter. Skomponowaliśmy tekst zaświadczenia, stwierdzającego, że ….............. (miejsce wykropkowane), robotnik cudzoziemski, narodowości …..............., urodzony w ............... dnia …..........., udaje się na urlop okolicznościowy celem odwiedzenia …...... w miejscowości …..... w czasie od dnia …..... do dnia …..... Podpis: nazwa urzędu rejestrującego robotników cudzoziemskich. Serafin wypisał to wszystko na papierze atramentem, zrobionym z kopiowego ołówka, pismem imitującym maszynę do pisania. Wylaliśmy roztopiony klej na lustro, a gdy skrzepł, ale był jeszcze miękki, przyłożyliśmy do niego manuskrypt Michała i zwilżyliśmy wodą. Pismo maszynowe pięknie odbiło się na gładkiej masie. Dokleiliśmy tekst i po kolei przykładaliśmy arkusiki papieru, by otrzymać odbitki. Otrzymaliśmy pięć czy sześć odbitek, do złudzenia wyglądających jak skopiowane na powielaczu pismo maszynowe. Mieliśmy więc kilka blankietów przepustek. Któryś z przyjaciół Michałka wyrzeźbił z kawałka linoleum piękną niemiecką urzędową pieczątkę. Poprzykładaliśmy do blankietów czarne pieczęcie farbą zrobioną z sadzy.

Być zwolennikiem Dmowskiego, to jest dla tych ludzi partyjnictwo, ale być zwolennikiem Piłsudskiego, partyjnictwem już nie jest. Rzucać na Dmowskiego najbardziej niepohamowane zniewagi i najbardziej gołosłowne, na niczym nie oparte, oburzające oskarżenia, to jest rzecz zupełnie na miejscu, ale występować wobec Piłsudskiego z rzeczową krytyką, opartą na bezspornych i udowodnionych faktach, to jest akt karygodnego braku szacunku. W postawie tych ludzi wobec Piłsudskiego było coś, co przypominało postawę komunistów wobec Stalina: bożyszcze ich było ponad krytyką, w służbie tego bożyszcza dopuszczalne jest kłamstwo, oszczerstwo i pogwałcenie prawa. Jest to tym smutniejsze, że według mego najgłębszego przekonania ludzie ci nie mają racji. Nie chcę nikogo agitować, jest to spór natury historycznej i politycznej, w którym decydują fakty i argumenty. Kto nie studiuje faktów historycznych, niech sądzi tak, jaki mu jest wygodnie. Ale mam głębokie przeświadczenie, oparte na wieloletnim studiowaniu faktów, że odbudowanie państwa polskiego po pierwszej wojnie światowej było rezultatem nie czego innego, tylko polityki Dmowskiego, a zawalenie się Polski w roku 1939 rezultatem nie czego innego, tylko trzynastu lat rządów pomajowego obozu. Pogląd ten nie został nigdy pokonany rzeczową argumentacją, został tylko przygłuszony hałaśliwą i bezceremonialną propagandą, która miała do swojej dyspozycji olbrzymie środki aparatu państwowego, ze szkolnictwem oraz z naciskiem cenzury włącznie. Losy obozu Dmowskiego, w świadomości sporego odłamu polskiego społeczeństwa, przypominają losy posła Kwiatkowskiego: jest on ofiarą oszczerstwa, które uniemożliwia sprawiedliwą ocenę jego zasług, oraz ubiera go w aureolę nieuchwytnego potępienia, jakby jakiejś bliżej nie sprecyzowanej, budzącej niechęć i nienawiść winy.

To jest prawda. Ale czy ta prawda nie odnosi się też do komunizmu i socjalizmu? Czy te wszystkie Marksy i Leniny to nie była przede wszystkim kawiarniana cyganeria? Faszyzm i socjalizm, to są dwie odmiany tego samego zjawiska. Ujmując rzecz szerzej, także i kapitalizm jako zjawisko gospodarczo-społeczne, oraz liberalizm jako prąd intelektualny, należą do tego samego zjawiska. Jego istotą jest pojęcie świata bez Boga. Oraz przekonanie, że można tu na ziemi urządzić materialistyczny raj, w którym zapewnione zostanie szczęście ludzkości przez zaspokojenie jej potrzeb materialnych.

Świat jest o wiele bardziej skomplikowany – i o wiele prostszy. Nie żyjemy tylko dla zaspokojenia naszych materialnych potrzeb. Szczęście, do którego dążymy, ale którego tu na ziemi nigdy nie osiągniemy, nie jest bynajmniej głównie szczęściem natury materialnej. Świata w sposób idealny urządzić się nie da. Nie ma się co łudzić, że zbudujemy raj na ziemi. Kto dąży do materialistycznej utopii osiągnie tylko jedno: zamiast raju na ziemi, zbuduje tu piekło. Urządzanie świata wedle doktrynerskich formułek, wszystko jedno, faszystowskich czy socjalistycznych, prowadzi zawsze do tego samego rezultatu: do prokrustowego dopasowywania żywych ludzi i żywego społeczeństwa do sztucznych ram wykoncypowanych przez bezduszne, doktrynerskie mózgi. Zarówno pojedynczy człowiek, naród jak i cała ludzkość mają przed sobą tylko jedną drogę: żyć uczciwie i po Bożemu oraz starać się robić to, co dyktują rozum oraz doświadczenie, by los swój własny, swoich bliźnich i przyszłych pokoleń polepszyć. Oraz kierować się miłością, nie nienawiścią; budować, a nie burzyć.

Jeden z kolegów z Dossel, którego w 1947 przypadkowo spotkałem w zachodniej Europie, a który mieszkał w Polsce, opowiadał mi o pewnej współczesnej wypowiedzi Rapackiego w prywatnej rozmowie:
– Demokracja? Wybijcie to sobie z głowy. W Polsce nie ma demokracji. W Polsce jest rewolucja. Wybory? Pyta pan, czy osiągnęlibyśmy większość, gdyby wybory były wolne? Niech się pan nie obawia, że się uchylę od szczerej odpowiedzi. Stać mnie na to, by odpowiedzieć panu prawdę. Gdyby były dziś w Polsce wolne wybory, nie tylko nie zdobylibyśmy większości, ale nie zdobylibyśmy nawet 5 procent głosów. Przeciwko nam jest dziś w Polsce 95 proc ludności. Ale co z tego? To jest nieuświadomiona masa. Jeśli nie rozumie ona swego dobra, to trzeba ją do tego zmusić.

Był on jednym z tych, którzy przeprowadzili w Polsce „rewolucję” wbrew woli przytłaczającej większości narodu oraz korzystając z oparcia o rosyjskie bagnety.