dziennikarze

[przytoczonych jest 18 różnych definicji]

Jak widać, jedynym wspólnym elementem tych definicji jest wyraz „osobowość”.

Ta mnogość definicji bywa wysnuwana jako argument, jakim to trudnym pojęciem jest „osobowość”, skoro nikomu nie udało się dotychczas należycie go zdefiniować. Tymczasem jest to tylko trzymanie się wyrazu „osobowość” i snucie domniemań, co też takiego miałby on znaczyć, jak gdyby tkwiła w nim jakaś ukryta treść, którą trzeba wykryć. Autorzy tych definicji nie zauważają, że zamiast nauki uprawiają leksykografię.

…czyhającym na dobry tytuł dziennikarzom.

Na krytycyźmie łatwo buduje się karierę.

Dziennikarskie narracje, opowieści, ale i wyjaśnienia wymagają poza jasnym zdefiniowaniem scenariusza, także jednoznacznego opisania bohaterów. Czytelnik powinien wiedzieć, kto jest kim, i jak kogo odbierać. Dobrzy muszą rozpoznawalni na pierwszy rzut oka, źli również. I tak było także w narracjach budowanych przez główne media uczestniczące w medialno-politycznej rozgrywce toczonej wokół „Agaty”. Jacek Żakowski na falach radia Tok FM od razu określił obrońców życia mianem katoli, którzy tym mają się różnić od katolików, czym kibice od kiboli. Innym razem uznał on, że za sprawą „Agaty” stoją ajatollachowie z „Frondy”. Wojciech Maziarski, wicenaczelny „Newsweeka”, poszedł jeszcze dalej i w swoich opiniach na temat „ sprawy Agaty” pisał o „anty-aborcyjnych fanatykach” i „terrorze ekstremistów”. Podobną strategię negatywnego etykietowania uczestników debaty przyjął prof. Wojciech Sadurski, który w tekście dla „Rzeczpospolitej” określał zwolenników obrony życia mianem „religijnych fundamentalistów”, „radykałów, dla których prawo stanowione nie liczy się”; a prowadzoną niezwykle spokojnie debatę nad możliwością ekskomuniki Ewy Kopacz uznał wprost za „brutalny i bezwzględny atak”. Magdalena Środa, opisując zaś całą sprawę, uznała, że w Polsce nie ma ucieczki przed religijnymi fundamentalistami, bo „księża są w każdym szpitalu, wszędzie panuje ta sama powszechna presja, która jest rodem z czasów zamierzchłych (polowanie na czarownice) lub z krajów religijnego fundamentalizmu.

Wkrótce zorientowałem się, że moje odpowiedzi budziły rozczarowanie słuchaczy. Ciężko pracowałem, ponieważ nauczyła mnie tego matka. To, ile ruchów naprzód przewidywałem, zależało od pozycji. Podczas gry próbowałem przywoływać w pamięci poprzedzające ją przygotowania i skalkulować warianty. Miałem dobrą pamięć, ale nie fotograficzną. Przed każdą grą zjadłem zazwyczaj solidny obiad składający się z wędzonego łososia i steku popijanego tonikiem. (Niestety, kiedy wszedłem w późne lata trzydzieste swojego życia, trener odpowiedzialny za moją kondycję fizyczną położył kres tej „diecie”) Każdego wieczoru, przed udaniem się na spoczynek myłem zęby. Nie był to szczególnie inspirujący materiał.

Wydawało się, że każdy szukał dokładnej metody, jakiejś uniwersalnej recepty mogącej każdorazowo służyć ludziom do osiągania wspaniałych wyników. Słynni pisarze pytani są o rodzaj papieru i pióro, którym się posługują, tak jakby te instrumenty ponosiły odpowiedzialność za to, co przelewają na papier.

Takie pytania świadczą oczywiście o nieporozumieniu faktu, iż każdy z nas jest jedyną w swoim rodzaju istotą stanowiącą wypadkowa milionów elementów i przemian zachodzących w nas od chwili zakodowania ich w naszym DNA aż po dzisiejsze popołudnie. Wszyscy tworzymy swoją unikalną formułę podejmowania decyzji i każdego dnia dążymy do wyciśnięcia z niej tego, co najlepsze, aby określić jej właściwości, ocenić zawdzięczane jej rezultaty i znaleźć sposoby jej ulepszania.

Kilka dni później Martin przyniósł do domu gazetę i z wściekłością rzucił ją na stół. Zobaczyłam tytuł: “Vondráčková- rozwód?!” – a pod spodem skrót “msz”. Mira Szmira! Co tym razem napisała?!

Boska Helena jest w depresji! Spotyka ją nieszczęście za nieszczęściem! Finansowo leży na łopatkach, a niedawno musiała nawet walczyć o życie! W nocy spać nie może przez migrenę i ze strachu przed komornikami! Ostrzą sobie zęby na resztki jej majątku, który wyprowadził jej mąż Martin Michal.

Nie musisz się przejmować intelektualistami, Wesley. Umieść tylko kilku z nich na rządowej liście płac i każ im głosić dokładnie to, o czym wspomniał pan Kinnan: że wina leży po stronie ofiar. Daj im zadowalające pensje i imponujące tytuły, a zapomną o prawach autorskich i zrobią więcej dobrego niż kilka plutonów wojska.

„Jedno pismo fałszuje cytaty – skarżył się Boy – drugie powtarza już sfałszowane i wyciąga z nich wnioski, trzecie lży, czwarte przychwala obelgom, piąte streszcza, pierwsze znów cytuje piąte i tak w kółko. Powstaje z tego splot złej wiary i fałszu, że go już sam diabeł nie rozpląta”.

“Those who write in accordance with the party’s intention are heroes,” Kim Jong-il proclaimed.

Wieloletnia gra ze środowiskiem twórców i najnowsze pomysły ratowania ZUS-u ich kosztem to nie tylko efekt rosnącej dziury budżetowej. Przywilej 50-procentowej ulgi od początku swego istnienia miał za zadanie trzymać środowiska opiniotwórcze w ryzach. Przez lata dziennikarze, artyści i wszelkiej maści twórcy żyli w symbiozie z władzą. Ci pierwsi unikali horrendalnych podatków - ci drudzy zyskiwali kartę przetargową w postaci przepisu, który mogą zawsze usunąć przy akceptacji społeczeństwa.

Istotą problemu z ulgą dla twórców są dwie kluczowe sprawy.
Pierwsza jest dosyć banalna: pogardliwie nazywane „śmieciówkami” umowy o dzieło są jednym z niewielu okien wolności dla pracowników, a także pracodawców w Polsce. Pozwalają one na uniknięcie kuriozalnych przepisów i wymogów, które rujnują firmy zatrudniające pracowników na podstawie umowy o pracę, ale - co najważniejsze - dają pracę tysiącom ludzi, którzy w innym wypadku trafiliby na bruk.

Zrównanie wymogów podatkowych dla zatrudnianych w przypadku umowy o pracę i umowy o dzieło oznaczałoby kolejną gigantyczną falę migracji czy po prostu załamanie wydolności finansowej sporej liczby obywateli, którzy nie byliby w stanie utrzymać się po oddaniu części dochodu fiskusowi. Zmuszeni oddawać państwu wspomniane 20 proc. dochodu w przypadku najmniej zarabiających znaleźliby się bez środków do życia.

Druga sprawa ma aspekt bardziej psychologiczny i wiąże się bezpośrednio z utrzymaniem władzy.
Przez lata komunizmu społeczeństwo nauczyło się, że istnieje podział na władzę i wspierającą ją koterię oraz społeczeństwo, które przez tę władzę jest tłamszone. Wrogość i nieufność wobec mediów oraz innych środowisk tak zwanej elity władzy czy establishmentu spadła tuż po transformacji ustrojowej. Bez wątpienia jednym z największych sukcesów III Rzeczypospolitej jest wmówienie ludziom, że teraz media są już „wolne”, a PRL-owskie przekazy dnia odeszły na zasłużoną emeryturę.

Jednak poczucie, że istnieje jakaś przepaść dzieląca zwykłych obywateli od „elity”, jest wciąż silne. Wyuczeni w komunizmie (który promował najgorsze postawy), że lepiej, by komuś coś zabrano, coś złego się przytrafiło, aniżeli samemu osiągnąć sukces, z uradowaniem przyjęliby podatek uderzający w nielubianą grupę.

Rządzący mają tego pełną świadomość i tą kartą mogą grać bez żadnych oporów. Znajdująca się w kryzysie branża od dawna jest zasilana pieniędzmi z tytułu reklamy spółek skarbu państwa. A reklamy te (i pieniądze za nimi stojące) najczęściej trafiają do tych, którzy nie wychodzą przed szereg oraz wspierają dobrym słowem rządzących.

Odebranie dziennikarzom i innym twórcom tej ulgi poza branżą zostałoby więc przyjęte z aprobatą lub w najgorszym wypadku obojętnie (przy dobrym PR można taką likwidacją nawet zyskać w sondażach). Dlatego też - w przeciwieństwie do np. cieszących się znacznie lepszą opinią pielęgniarek czy przedstawicieli innych zawodów związanych z ratowaniem życia - na masowe protesty środowisk twórców nie ma co liczyć, gdyż nie będą się one cieszyć dużym poparciem.

W ślad za obniżeniem ogólnych standardów moralno-etycznych obniża się standard polskiego dziennikarstwa. Mają realną władzę w państwie, nagłaśniając skandale, lansując lub niszcząc polityków. Ale też ludzi biznesu – mogą z nami, jak uczy mój przykład, robić niemal wszystko, są bezkarni, schowani za prawem prasowym i zasadami ochrony własnych informatorów. I ja rozumiem, mają taki obowiązek, problem w tym, że jeszcze ważniejszym ich obowiązkiem jest pisanie prawdy. Weryfikacja informacji, doniesień, plotek i sygnałów.

Dziennikarze chyba zapomnieli o swojej misji. O tym, że jedną z ich ról jest kształtowanie opinii publicznej poprzez rzetelną informację, że także do nich należy podnoszenie standardów życia społecznego, obyczajowego i politycznego […]. Wolą tkwić w maglu plotek, intryg, wolą tolerować tępolska tandetę w polityce – zamiast powiedzieć jej: nie!

Każdy (polityk) zależy od dziennikarzy, a każdy dziennikarz czegos tam chce.

Powtarzam jeszcze raz., niech ktoś w TVP, choć odrobinę inteligentniejszy, ściągnie do komentowania siatkówki jakichkolwiek byłych lub obecnych siatkarzy. Siatkówka jest trudną dyscypliną, z mnóstwem zasad, przepisów i bardzo dynamiczną, gdzie nie trzeba zagadywać jałowego biegania piłkarzy w te i we wte przez 90 minut. I trzeba się na niej bardzo dobrze znać.

Istotną konsekwencją tej gry lustrzanych odbić jest efekt zamknięcia, mentalnego ograniczenia.

Znaczy to, że naród jest zorientowany na rzeczywistość, zdrowy rozsądek i technologię (co intelektualiści określają jako podejście materialistyczne i właściwe klasie średniej); intelektualiści natomiast są zorientowani na emocje i panicznie poszukują drogi ucieczki przed rzeczywistością, z którą sobie nie radzą, i przed cywilizacją technologiczną, która ignoruje ich uczucia.

[…] zwalczają […] system […], w którym sami nie dzierżą steru. Chcieliby stworzyć system […], w którym rządziliby oni sami i ich najbliżsi przyjaciele.

Natomiast podłą rolę odegrali dziennikarze. Na wojnie zbijali swój kapitał na trupach, żywili się padliną. Siedzieli na tyłach, za nic nie odpowiadali i smażyli artykuły – hasła w różowych kolorach. A po wojnie wydawali książki, w których wszystko poprzekręcali, wszystko usprawiedliwili, całkiem zapominając o draństwie i niedołęstwie, o tym, co stanowi podstawę życia frontowego. Zamiast tego, żeby uczciwie ocenić, wyjaśnić przyczyny niedociągnięć, nauczyć się czegoś, po to, aby w przyszłości nie powtarzać tego co się stało – wszystko zamazali i polakierowali. Zdobyte na wojnie lekcje poszły na marne…

Jones spotyka się z nim dwukrotnie: w 1931 i 933 roku, za każdym razem w Moskwie. Lyons w latach 1928-1934 jest tam korespondentem united Press, a w 1930 roku zostaje pierwszym zachodnim dziennikarzem, który przeprowadził wywiad ze Stalinem, gdy ten wyznacza go do zdementowania pogłosek o swojej śmierci. „Nie można żyć w cieniu legendy Stalina, nie poddając się jego urokowi – twierdzi Lyons po spotkaniu. Relację z jego wywiadu czyta cała Ameryka, „New York Daily News” obwołuję ją „najwybitniejszą korespondencją roku, jeśli nie ostatnich czterech czy pieciu lat”, a korespondent w kolejnych latach kultywuje uwielbienie dla bolszewików. W 1931 roku zapewnia Jonesa, że komunistyczne władze robią wszystko, aby podnieść standard życia w Związku Radzieckim.

Po powrocie do Stanów, skruszony i ostatecznie rozczarowany Stalinem, w 1937 roku – już po śmierci garetha Jonesa – wyda książkę zatytułowaną Assignment in Utopia (Misja w Utopii). Rozdział The Press Corps Conceals a Famine (Zastępy dziennikarskie ukrywają głód) rozpocznie od zacytowania zdania z tekstu Duranty’ego negującego głód w „New York Timesie”: „Nie można powiedzieć, że panuje głód: nikt z głodu nie umiera, powszechna jest tylko śmiertelność wskutek chorób spowodowanych niedożywieniem”. Będzie się bić w piersi:” [ta niesamowita sofistyka] stała się wśród korespondentów zagranicznych klasycznym przykładem niedomówienia i świetnie charakteryzuje cały nasz brudny epizod nieszczerego opisywania makabrycznego głodu w Rosji w latach 1932-1933”.

Przyzna otwarcie, że korespondenci mieli zakaz prowadzenia śledztw dziennikarskich i wyjeżdżania z Moskwy. Obowiązywał ich też niepisany nakaz minimalizowania i przemilczania głodu. Ukrywanie prostych i jasnych przekazów za zasłoną metafory skutecznie wprowadza w błąd czytelników. Stosowane powszechnie w korespondencjach z Rosji słowo „niedożywienie” sprawnie przykrywa skalę śmiercionośnej klęski. Wszyscy moskiewscy korespondenci lepiej lub gorzej zdaja sobie sprawę ze skali problemu, jednak wszyscy – zdaniem Lyonsa – biorą udział w tej potwornej mistyfikacji. Każdy przecież zna relacje osób przybywających z terenów głodu i obserwuje tłumy wynędzniałych uchodźców na ulicach Moskwy. Nikt nie ma wątpliwości, jak olbrzymie klęska zbiera żniwa.

Jest wieczór, gdy Konstantin Umanski [radziecki cenzor – przyp. JK] spotyka się z korespondentami w hotelu, najpewniej w tym samym Metropolu, w którym wcześniej sypiał Jones. Wie dobrze, że kłopoty oskarżonych o szpiegostwo inżynierów Metropolitan-Vickers dają mu przewagę i stawiają w negocjacjach w lepszej pozycji.

Lyons zapamiętuje: Wypracowaliśmy wspólnie formułę zaprzeczania na drodze wzajemnych targów i w duchu dżentelmeńskich ustępstw, w oślepiającym blasku złotego uśmiechu Umanskiego. Przyznaliśmy dość, by ułagodzić własne sumienia, ale w okrągłych zdaniach, które dawały do zrozumienia, że Jones jest kłamcą. Gdy załatwiliśmy już tę brudną sprawę, ktoś zamówił wódkę i zakuski.

Konsumpcja, w której uczestniczy też radziecki cenzor, trwa do rana [w kraju, w którym szaleje głód – przyp. JK]. Lyons zapamiętuje, że Umanski jest tej nocy wyjątkowo łagodnie usposobiony.

Po latach Lyons przyzna: Zniszczenie Jonesa było jednym z najbardziej nieprzyjemnych zadań, jakich musieliśmy się podjąć w tych latach przekręcania faktów, by zadowolić dyktatorskie reżimy – ale go zniszczyliśmy, jednogłośnie i używając niemal tych samych dwuznacznych zwrotów. Biedny Gareth Jones pewnie nie posiadał się ze zdumienia, kiedy zaprzeczaliśmy gorliwie wszystkim faktom, które tak skrupulatnie od nas zbierał.

W następnych dniach Umanski wzywa korespondentów jednego po drugim do Departamentu Prasy, podkreślając surowy zakaz opuszczania Moskwy. Nic nowego – dowodzi, triumfując – taka zasada obowiązywała od początku rewolucji, lecz dopiero teraz postanowiono ją egzekwować. Ci sami radzieccy urzędnicy, którzy zawodowo zajmowali się zaprzeczaniem klęsce głodu, teraz, gdy jasne się stało, że istnieje, mają za zadanie uniemożliwić dziennikarzom ujrzenie jej na własne oczy.

Pobieżne relacje o trudnościach w Rosji, zdaniem Lyonsa, zachodnie redakcje upychają gdzieś na dalszych stronach swoich gazet. A media całego świata bezkrytycznie akceptują nowe ograniczenia i retorykę Stalina.

Jak inni korespondenci ma dostęp do lepszej jakości żywności – nieograniczonych ilości wieprzowiny i wołowiny, jajek, masła i dobrych win. Elegancko zastawiony stół w moskiewskim domu Duranty'ego przy ulicy Bolszaja Ordynka, a przy nim nalewającego wino służącego widać na jednym ze zdjęć z lat trzydziestych. Mieszkanie to wydaje się normalne jak na zachodnie standardy, ale w Moskwie uchodzi za luksusowe.

Towarzyski Duranty lubi być w centrum uwagi. Legendarne są jego podboje seksualne. Dyskretnie, jak zauważa jego biografka Sally Taylor, utrzymuje w moskiewskim domu rosyjską kochankę, a jeszcze dyskretniej – żonę w Saint-Tropez. Uzależniony od opium, urządza pijackie orgie, w których uczestniczyć nauczył się już w Paryżu – zarówno z kobietami, jak i z mężczyznami. We Francji spotkaniom pikanterii dodają też satanistyczne obrzędy, z których w Moskwie Duranty prawdopodobnie zrezygnował.

Jest – jak twierdzi jeden z jego apologetów – najbardziej szanowanym, błyskotliwym, kulturalnym i najlepiej wykształconym reporterem w Europie.

Pulitzer w 1932 roku tylko potwierdza jego pozycję. W tym samym roku Duranty publikuje w „New York Timesie” wiersz pod tytułem „Plac Czerwony”, a dążący do uznania ZSRR przez Stany Zjednoczone kandydat demokratów na prezydenta zaprasza go do swojej rezydencji w Albany. Zasypuje go tam gradem pytań, na które Duranty ma oczywiście wyczerpujące i fachowe odpowiedzi. „Było to fascynujące" – zachwyca się Franklin Delano Roosevelt. Nikt już nie może mieć wątpliwości, kto jest największym ekspertem od sowieckiej Rosji.

Co Duranty napisze – jest święte.

Pod koniec 1932 roku William Strang, pierwszy sekretarz brytyjskiej ambasady w Moskwie, raportuje do Londynu, że Duranty, pomijając cenzurę, przemycił przez kogoś do Paryża krytyczny artykuł, który z Francji bezpiecznie trafił na łamy „New York Timesa”. Natychmiast odwiedza dziennikarza ktoś z radzieckich sfer rządowych i zarzuca mu nielojalność. Jak on – tak uczciwy przez minionych dziesięć lat – mógł zrobić to właśnie teraz, gdy negocjacje o uznaniu ZSRR przez Stany Zjednoczone były tak zaawansowane? Czy zdaje sobie sprawę z konsekwencji? – dziwi się Strang, który sugeruje, by Ministerstwo Spraw Zagranicznych Wielkiej Brytanii upomniało Duranty'ego.

Komentując te doniesienia, Laurence Collier z MSZ-etu stwierdza, że korespondent „New York Timesa” jest nieco podejrzanym typem, być może opłacanym przez Sowietów, choć nie ma na to pewnych dowodów. Duranty, mimo wiedzy o coraz gorszej sytuacji na Ukrainie, nie chce się narażać, tym bardziej że jego kochanka zaszła w ciążę, i nie ma zamiaru wyprowadzać się z Moskwy. W następnych miesiącach pisze więc pozytywnie o sytuacji w ZSRR, a ostatniego dnia marca 1933 roku przypuszcza w „New York Timesie” znany nam już szturm na Garetha Jonesa.

W poufnych rozmowach nie kryje jednak swojej wiedzy. Po tym jak Sowieci pozwolą mu w końcu, wraz ze Stanleyem Richardsonem z Associated Press, pojechać we wrześniu na Ukrainę, zaufanym osobom będzie mówił o milionach śmiertelnych ofiar. Podczas kolacji zupełnie szczerze opowiada Lyonsowi i znajomej dziennikarce o horrorze, jakiego był świadkiem. Obraz, który przed nimi roztacza, jest koszmarny.

– Walter, chyba nie mówisz poważnie? - dziwi się zaskakującej relacji Anne 0'Hare McCormick z „New York Timesa”.

Duranty w odpowiedzi powtarza swój ulubiony frazes:

– Przecież to tylko Rosjanie.

Wezwany przez brytyjską ambasadę opowiada, że w ciągu minionego roku w całym Związku Radzieckim z powodu głodu mogło umrzeć nawet dziesięć milionów ludzi, a straty plonów z ostatnich żniw – z powodu kradzieży i warunków pogodowych – sięgają trzydziestu procent. Pracownik ambasady donosi swoim przełożonym w Londynie, że korespondent „New York Timesa” od pewnego czasu dochodzi do prawdy, choć nie zdradził tej tajemnicy amerykańskiej opinii publicznej”.

W kolejnych artykułach w „New York Timesie” Duranty nawet się nie zająknie o ogromnych liczbach, którymi tak swobodnie żonglował przy kolacji. Pisze za to o świetnych zbiorach i radosnych rolnikach: „żniwa były wspaniałe i cała ta dyskusja o głodzie jest w tej chwili śmieszna”, „dzieci i staruszkowie wygl

Nasze rozumowanie w kwestiach społecznych przeczy logice. Uważamy argumenty za bardziej przekonujące, kiedy nie powołują się na twarde dowody. Podziwiamy siłę przekonań, czyli zwykle po prostu intuicję.

Chris Grayling, kiedy zajmował stanowisko Lorda Kanclerza i ministra sprawiedliwości Wielkiej Brytanii, stwierdził: „Poprzedni rząd miał obsesję na punkcie programów pilotażowych. Czasami trzeba po prostu zaufać, że ma się rację”. Taka pogarda dla wiedzy przywodzi na myśl czasy, kiedy człowiek jeszcze nie uprawiał nauki.

W rozdziale siódmym podkreśliliśmy, że autorzy wielu przełomowych pomysłów ostatnich dwóch stuleci w większości należeli do zwolenników wolnego rynku i otwartego społeczeństwa, ponieważ opierają się one ludzkiej skłonności do narzucania innym niesprawdzonych rozwiązań.

Rynki, podobnie jak każdy system ewolucyjny, zapewniają antidotum na ignorancję. Posiadają pewne wady i często nie mogą się obyć bez rządowej interwencji, jednak generalnie się sprawdzają, co zawdzięczają przede wszystkim swej adaptacyjnej naturze. Każda firma próbuje własnego podejścia. Niektórym się udaje, innym nie, ale informacje o wszystkich próbach trafiają do wspólnej puli wiedzy. Dysonansowi poznawczemu na dłuższą metę zapobiega niepodważalny test skuteczności, którym jest możliwość bankructwa. Właściciel firmy, któremu skończą się pieniądze, po prostu nie może udawać, że obrał właściwą strategię.

dr. Michael Hudson