komunikacja

1. Rozkaz: „Kurs trzydzieści stopni w prawo”. To najbardziej bezpośredni i dobitny sposób wypowiedzenia własnego zdania. Mitygowanie ma wartość zero.
2. Stwierdzenie załogi: „Myślę, że powinniśmy teraz skręcić w prawo”. Zwróćmy uwagę na obecność „my” i fakt, że prośba jest teraz mniej konkretna. Trochę łagodniejsza forma podania naszej opinii do wiadomości.
3. Sugestia załogi: „Omińmy ten pas złej pogody”. Zawiera ukryte stwierdzenie: „Jedziemy na tym samym wózku”.
4. Pytanie: „W którą stronę najlepiej skręcić?”. Forma jeszcze łagodniejsza, bo mówiący przyznaje, że to nie on tu dowodzi.
5. Preferencja: „Myślę, że dobrze byłoby skręcić w lewo albo w prawo”.
6. Aluzja: „Ta burza czterdzieści kilometrów przed nami wygląda nieciekawie”. To najłagodniejsze stwierdzenie ze wszystkich .

A słowo wolność w czasach, kiedy nie domyślano się jej nawet i gdy sprzeciw wobec panującym instytucjom i nakazom był największą zbrodnią, cóż może mieć wspólnego ze znaczeniem, jakie obecnie mu przypisujemy? Ateńczyk lub Spartanin przez ojczyznę pojmował jedynie Ateny lub Spartę, a nie całą Grecję, rozbitą wówczas na drobne państewka, skłócone i wojujące ze sobą. Jakież znaczenie nadawali temu słowu Gallowie, rozbici na wrogie sobie plemiona, różniące się ponadto rasą, mową i religią, dzięki czemu Cezar z łatwością mógł ich podbić, albowiem wygrywał jedno plemię przeciw drugiemu? Rzym, dając Gallom jedność polityczną i religijną, stworzył im ojczyznę. Wiemy, że jeszcze przed dwustu laty książęta francuscy zawierali sojusze z obcymi mocarstwami przeciw własnemu królowi; słowo ojczyzna miało u nich inne znaczenie, aniżeli ma je obecnie. Inaczej też pojmowali to słowo ci, którzy w imię honoru walczyli przeciw Francji, sami będąc Francuzami; prawo feudalne łączyło wasali z suwerenem, nie z ziemią, a ich ojczyzna była tam, gdzie był suweren. Bardzo wiele jest takich słów, które nie do poznania zmieniły swe znaczenie w ciągu wieków; poprzednie ich znaczenie możemy uchwycić dopiero po dłuższym wysiłku. Słusznie ktoś stwierdził, że chcąc zrozumieć takie wyrazy jak król i rodzina królewska w ich znaczeniu przed wiekami musimy bardzo dużo przeczytać na ten temat. A cóż dopiero mówić o słowach bardziej zawikłanych!

1. Komunikat przekazywany jest nie tylko w języku. Komunikat zawiera kontekst językowy i pozajęzykowy, tj. semiotyczny w szerokim znaczeniu (sposób wypowiedzi i okoliczności towarzyszące, istotne dla systemu wartości odbiorcy).

2. Budowa języka (składnia i semantyka oraz leksyka) wywiera zwrotny wpływ na strukturę myślową uczestników procesu komunikacji (tzw. hipoteza Whorfa). Myślimy zawsze w jakimś języku, a w każdym języku trochę inaczej.

3. Komunikat jest nieodwracalny w tym sensie, że wywiera nieodwracalny wpływ na strukturę myślową odbiorcy. Dlatego:
   • informacji przekazywanej nie można już „odebrać” w sensie unicestwienia skutków przekazu,
   • nie należy bezkarnie dokonywać eksperymentów na swoim mózgu, tj. uczyć się rzeczy zbędnych lub szkodliwych.

4. Komunikat jest zawsze transformacją kodów (napisów, dźwięków, fal elektromagnetycznych, bioelektrycznych prądów mózgu). Nie przekazujemy myśli ani słów, lecz symbole fizyczne. Można to przedstawić za pomocą schematycznego łańcucha:
   Treść komunikatu nadawanego/Pojęcia -> Słowa/Nazwy -> Komunikat -> Słowa/Nazwy -> Treść komunikatu odebranego

5. Ten sam komunikat może być różnie zrozumiany przez odbiorcę, w zależności od horyzontalnej odmienności struktury myślowej nadawcy i odbiorcy komunikatu. Jest to wspomniana już relacja „krzyżujących się kultur”. Może być także inaczej zrozumiany na skutek różnicy poziomów synergii nadawcy i odbiorcy. Czasem ktoś niechcąco („przez głupotę”) ujawni tajemnicę, którą pragnie ukryć. Ujawnienie to najczęściej dokonuje się przez formy komunikacji poza językowej, np. zmieszanie, zdenerwowanie, rumienienie się, jąkanie się, przesadna argumentacja itp.

6. Odbiór komunikatu, nawet przy braku różnic typu (5) nie oznacza jeszcze właściwego zrozumienia. Potrzebny jest wspólny dla nadawcy i odbiorcy zbiór reguł interpretacji znaków, tj. wartości przypisywanych znakom, jako zbiór kryteriów identyfikacji. Zasada ta nabiera znaczenia w miarę hermetyzacji języka lub utajniania komunikatu.

7. Komunikat wyrażony w języku wyższego poziomu abstrakcji nie może być wzajemnie jednoznacznie wyrażony w języku niższego poziomu abstrakcji. Dlatego też wszelką popularyzację dzieli od wulgaryzacji bardzo cienka przegroda.

The important part of communication isn`t what is said, but what the audience hear.

The result is an ethnocentric viewpoint. Lacking exposure to other cultures and viewpoints, they understand only the code of conduct of their own culture and see it as the only way to do things. They interpret reality in black-and-white terms, believing the answers must be either this or that, based on their cultural background.

With role-playing, a black-and-white view of issues, and lacking a mature sense of case and effect, the mythical worldview is typically associated with gods and strong opinions of right and wrong. While younger kids tend to perceive reality in very magical terms, kids of this age perceive reality in more mythical terms. For example, while a younger child might imagine he can make a picture of a candy bar magically turn into a real one, an older child might be motivated to pray for one instead, perhaps imagining that if he behaves well then he will be rewarded.

Trzeba wreszcie zadać sobie pytanie, co sprawia, że są oni zdolni sprostać tym szczególnym warunkom? Jak udaje im się myśleć w warunkach, w których nikt już nie myśli? Odpowiedź, która mi się nasuwa, jest taka, że myślą „komunałami”. Komunały, o których mówi Flaubert, to idee przyjęte przez wszystkich, banalne, konwencjonalne, wspólne; kiedy się na nie natykacie, są już wam znane, co oznacza, że nie pojawia się problem ich odbioru. Bez względu na to, czy chodzi o jakąś wypowiedź, książkę czy przekaz telewizyjny, podstawowy problem komunikacji dotyczy warunków odbioru. Czy ten, kto słucha, dysponuje kodem pozwalającym mu zdekodować to, co właśnie mówię? Kiedy nadajecie komunał, wszystko jest już podane na tacy; problem rozwiązany. Komunikacja następuje natychmiast, ponieważ w pewnym sensie jej nie ma. Jest jedynie pozorem. Jedyną treścią komunikacji polegającej na wymianie oklepanych frazesów jest sama komunikacja. Oklepane frazesy, tak istotne w codziennej konwersacji, mają te właściwość, że każdy może je błyskawicznie zrozumieć: właśnie z powodu swojej banalności są czymś wspólnym nadawcy i odbiorcy. W przeciwieństwie do frazesów, myśl jest z definicji wywrotowa: musi zacząć od demontażu komunałów, przyjętych idei, a następnie czegoś dowieść. Kiedy Kartezjusz mówi o dowodzeniu, mówi o skomplikowanych ciągach rozumowania. To wymaga czasu, trzeba przeprowadzić całą serię twierdzeń połączonych relacjami logicznymi: „więc:, „w konsekwencji”, „to znaczy”, „biorąc pod uwagę, że”… Rozwijanie myśli myślącej jest nierozerwalnie związane z czasem.