Matrix

Tyle tylko, że jedni kłamią mniej, a inni więcej.

Problem generała armii Maskowskiego polega na tym, że myśli on wedle pierwszego wydania pamiętników Żukowa. A czas leci. Nikt nie dyskutuje, w swoim czasie pierwsze wydanie „Wspomnień i refleksji” było najprawdziwszą książką o wojnie. Ale pozostawało nią bardzo krótko. Do momentu aż ukazało się drugie wydanie, które całkowicie obalało pierwsze. A potem ukazało się trzecie wydanie, które obaliło pierwsze dwa. Pamiętniki Żukowa są dobre pod tym względem, że w każdej chwili są całkowicie zgodne z oficjalną linią dnia dzisiejszego. Pojawiają się nowe fakty, nowe interpretacje historii, nowe dokumenty i liczby, zgodnie z nimi zmieniają się poglądy Żukowa. Generał armii Moskowski nie zrozumiał prostej prawdy: „Wspomnienia i refleksie” są podstawą wszystkiego. Ale powoływać się trzeba nie na pierwsze z brzegu wydanie, ale tylko na to, które w chwili obecnej jest ostatnie. Teraz obowiązuje trzynaste wydanie. I tylko ono może być uważane za najprawdziwszą książkę o wojnie. Wszystkie poprzednie to majaczenie, brednie i kłamstwa. Zmarły Żukow idzie z duchem czasu, a żyjący generał Moskowski za szybko zmieniającymi się poglądami Marszałka Zwycięstwa nie nadąża.

A dokąd uciekać? Przed nami – ocean. Na lewo – też ocean. Z tyłu – Morze Śródziemne. Porty pod kontrolą. Granica z Francją zamknięta. Dookoła – front. Nagie spalone przez słońce równiny i góry. Nie ma gdzie się schować. W kieszeni ani grosza, ani paszportu. Kiedy ochotnik trafi już do „brygady międzynarodowej”, przestawał być ochotnikiem. Zmieniał się w uzbrojonego niewolnika, który prawie nie miał szans ucieczki. Zdarzało się, że w budynkach, w których przechowywano dokumenty osobiste ochotników, z jakiegoś powodu częściej niż zwykle wybuchały pożary, a samochody, które przewoziły te dokumenty, częściej niż zwykle były ostrzeliwane. Bojownicy brygad międzynarodowych przeważnie pozostawali bez żadnych dokumentów, a radziecki wywiad wojskowy dostał legalne paszporty i inne osobiste dokumenty dziesiątków tysięcy młodych mężczyzn z 54 krajów. Krwawa zorza komunistycznego jutra już wschodziła nad Hiszpanią i kogoś to zorza obudziła…

wyrwawszy się z Hiszpanii po upadku Republiki, ochotnicy, w zdecydowanej większości, zachowali wierność swoim ideałom, i tak nic nie zrozumieli. Ale co najmniej jeden z nich przejrzał na oczy. Nazywał się George Orwell. Przyjechał do Hiszpanii, żeby walczyć o wolność i demokrację. I nagle uświadomił sobie, że pod maską wolności może chować się potworny zbrodniczy reżim. Sławę przyniosły mu dwie książki: „Folwark zwierzęcy” i „Rok 1984”. W pierwszej opisał farmę, na której zwierzęta zbuntowały się przeciwko ludziom. Powstanie zakończyło się całkowitym zwycięstwem. Ale na czele wojennej społeczności zwierząt znalazły się świnie. I zaprowadziły swoje świńskie porządki. Zadziwiające: George Orwell opisał brytyjską farmę i świnie rasy Berkshire, ale w Związku Radzieckim zamykali w więzieniu ludzi, u których znaleźli tę książkę.

I to mnie też dziwiło. Gdyby George Orwell pisał radzieckie komunistyczne świnie, to taką reakcję można by wytłumaczyć. Ale dlaczego oni tak się obruszali, dlaczego w tak nerwowy sposób reagowali, kiedy czytali o władzy świń rasy Berkshire? Co to? Świńska solidarność?

Dobrze, jeśli trafi się samotna, bezbronna łajba. Można wypłynąć i popalając papierosa patrzeć z mostka, jak sobie tonie. Ale poważne cele idą pod ochroną konwojów. Udało się dowódcy wyjść niezauważonym na kurs ataku – jego szczęście. Ale torpedy poszły – okręt się ujawnił. Peryskop – dół! Ostry zwrot przez dziób i zmiataj jak najgłębiej i najdalej. Okręty osłony wczepią się teraz w ciebie hydrolokatorami i zaczną orać wodę bombami głębinowymi.

I jedyne „potwierdzenie – słyszano wybuch. Albo dwa. W co trafiła torpeda – w transportowiec? W okręt osłony? W skałę? Tego na okręcie podwodnym nikt nie wie. A jeśli trafiliśmy w transportowiec – to utonął on czy nie? A jeśli zatopiliśmy transportowiec – to czy był duży? Tylko dowódca wie. Widział go przecież w peryskopie przez kilka sekund przez deszcz, mgłę, w mroku, przez rozbryzgi wody. I dowódca po powrocie melduje: zatopiłem masowiec, dwadzieścia tysięcy ton. Aleksiej M. Matijasiewicz, znakomity dowódca okrętów podwodnych (przed wojną był kapitanem floty handlowej), kłócił się z dowódcami łodzi podwodnych: – Nie ma teraz na Bałtyku takich dużych statków! Cztery, no – pięć tysięcy ton. A ty rąbnąłeś – dwadzieścia!

Jesteśmy tak przyzwyczajeni grać komedię wobec drugich, iż w końcu gramy komedię wobec samych siebie.

Kiedy już w okopach rozdał listy i papierosy, poprosił znajomego żołnierza włoskiego, żeby mu dał na chwilę karabin. Nagle wystrzelił w kierunku pozycji austriackich. Samotny wystrzał zaskoczył Austriaków i oni też zaczęli w odpowiedzi strzelać; jedna z kul trafiła włoskiego strzelca leżącego na przedpolu przed okopami, w pasie między obu liniami frontu. Hemingway wyskoczył z okopu, aby pomóc zranionemu żołnierzowi. Właśnie w tej chwili wybuchł w okopie pocisk z granatnika. Hemingway został ranny. Jednemu z Włochów urwało obie nogi, inny został zabity. Ranny Hemingway doczołgał się do trafionego strzelca włoskiego. Wziął go na plecy i zaczął z nim pełznąć z powrotem do okopu. Wtedy odezwał się kolejny austriacki granatnik i pocisk wybuchł tuż koło pełznących. Mimo iż ponownie trafiony, Hemingway z Włochem na plecach czołgał się dalej.

Ranny krzyczał z bólu i jęczał, ale po serii z karabinu maszynowego ucichł. Hemingway miał przestrzelone oba kolana, lecz mimo to jakoś doczołgał się do swoich. Żołnierz, którego wlókł na plecach, nie żył.

Scenę tę na pewno pamiętają doskonale czytelnicy, którzy znają powieść „Pożegnanie z bronią”. Jednakże w zasadniczo bardziej autentyczny sposób, ujawniając wszystkie charakterystyczne cechy swojego ówczesnego młodzieńczego sposobu myślenia, opisał Hemingway swoje zranienie w liście do ojca, opublikowanym w dniu 5 października 1918 roku na łamach gazety „Oak Leaves”. Odniesione rany stały się dla młodego Hemingwaya certyfikatem, by mógł teraz już nie bez powodu zacząć grać rolę otrzaskanego z wojną weterana. Jego dotychczasowa praca we frontowej kantynie nie miała nic wspólnego z żołnierskim rzemiosłem, więcej: wydała mu się haniebna, ale odniesione rany stworzyły wokół niego swoistą aureolę i z dnia na dzień stał się w oczach wszystkich zaprawionym w walkach „frontowcem”. Jego list do ojca świadczy o tym, jak szybko wżył się w rolę bohatera. W myśl niepisanych praw, zgodnie z którymi zachowywali się weterani, wyrażał się o swoich ranach odpowiednio lekceważąco, z ironią i niemal bezosobowo.

Wieloletnia gra ze środowiskiem twórców i najnowsze pomysły ratowania ZUS-u ich kosztem to nie tylko efekt rosnącej dziury budżetowej. Przywilej 50-procentowej ulgi od początku swego istnienia miał za zadanie trzymać środowiska opiniotwórcze w ryzach. Przez lata dziennikarze, artyści i wszelkiej maści twórcy żyli w symbiozie z władzą. Ci pierwsi unikali horrendalnych podatków - ci drudzy zyskiwali kartę przetargową w postaci przepisu, który mogą zawsze usunąć przy akceptacji społeczeństwa.

Istotą problemu z ulgą dla twórców są dwie kluczowe sprawy.
Pierwsza jest dosyć banalna: pogardliwie nazywane „śmieciówkami” umowy o dzieło są jednym z niewielu okien wolności dla pracowników, a także pracodawców w Polsce. Pozwalają one na uniknięcie kuriozalnych przepisów i wymogów, które rujnują firmy zatrudniające pracowników na podstawie umowy o pracę, ale - co najważniejsze - dają pracę tysiącom ludzi, którzy w innym wypadku trafiliby na bruk.

Zrównanie wymogów podatkowych dla zatrudnianych w przypadku umowy o pracę i umowy o dzieło oznaczałoby kolejną gigantyczną falę migracji czy po prostu załamanie wydolności finansowej sporej liczby obywateli, którzy nie byliby w stanie utrzymać się po oddaniu części dochodu fiskusowi. Zmuszeni oddawać państwu wspomniane 20 proc. dochodu w przypadku najmniej zarabiających znaleźliby się bez środków do życia.

Druga sprawa ma aspekt bardziej psychologiczny i wiąże się bezpośrednio z utrzymaniem władzy.
Przez lata komunizmu społeczeństwo nauczyło się, że istnieje podział na władzę i wspierającą ją koterię oraz społeczeństwo, które przez tę władzę jest tłamszone. Wrogość i nieufność wobec mediów oraz innych środowisk tak zwanej elity władzy czy establishmentu spadła tuż po transformacji ustrojowej. Bez wątpienia jednym z największych sukcesów III Rzeczypospolitej jest wmówienie ludziom, że teraz media są już „wolne”, a PRL-owskie przekazy dnia odeszły na zasłużoną emeryturę.

Jednak poczucie, że istnieje jakaś przepaść dzieląca zwykłych obywateli od „elity”, jest wciąż silne. Wyuczeni w komunizmie (który promował najgorsze postawy), że lepiej, by komuś coś zabrano, coś złego się przytrafiło, aniżeli samemu osiągnąć sukces, z uradowaniem przyjęliby podatek uderzający w nielubianą grupę.

Rządzący mają tego pełną świadomość i tą kartą mogą grać bez żadnych oporów. Znajdująca się w kryzysie branża od dawna jest zasilana pieniędzmi z tytułu reklamy spółek skarbu państwa. A reklamy te (i pieniądze za nimi stojące) najczęściej trafiają do tych, którzy nie wychodzą przed szereg oraz wspierają dobrym słowem rządzących.

Odebranie dziennikarzom i innym twórcom tej ulgi poza branżą zostałoby więc przyjęte z aprobatą lub w najgorszym wypadku obojętnie (przy dobrym PR można taką likwidacją nawet zyskać w sondażach). Dlatego też - w przeciwieństwie do np. cieszących się znacznie lepszą opinią pielęgniarek czy przedstawicieli innych zawodów związanych z ratowaniem życia - na masowe protesty środowisk twórców nie ma co liczyć, gdyż nie będą się one cieszyć dużym poparciem.

Wykorzystałem czas, kiedy kelner ustawiał na naszym stoliku butelki, kieliszki, talerze i sztućce, i możliwie długo trzymałem nos wetknięty w kontrakt. Skończywszy przedstawienie z dogłębnym studiowaniem dokumentu udałem, że sięgam po wieczne pióro, ale w pewnym momencie jakbym zorientował się, że na stoliku nie ma miejsca na rozłożenie papierów i ich wygodne podpisanie. Nadal robiąc wrażenie, że sprawa jest właściwie już załatwiona, odłożyłem kontrakt na bok i powiedziałem:
– Niech mi pan, drogi panie Boraz, opowie coś więcej o Katandze. Wie pan, o tym kraju wiem na razie tylko tyle, co można przeczytać w gazetach…
– Ależ oczywiście, panie pułkowniku, z największą przyjemnością – zapewnił mnie Boraz.
I zaczął wykład o sytuacji Katangi, oszczędzając mi – na szczęście – paplaniny ideologicznej, z góry słusznie zakładając, że i tak by mnie ona nie przekonała.
– Jak pan wie, od 1960 roku Kongo nie należy już do Belgii – zaś Katanga, poprzednio prowincja Konga, nie chce nadal być jego częścią. Monsieur Czombé wygrał wybory, w lipcu 1960 ogłosił secesję prowincji od Konga i niepodległość Katangi. Z początkiem 1961, aby zgnieść rebelię i przywrócić jedność kraju, kierowany przez Lumumbę centralny rząd w Leopoldville zaatakował Katangę. Ponieważ jednak siły rządu centralnego okazały się zbyt słabe, zwrócił się on, korzystając z poparcia wielkich mocarstw, o pomoc do ONZ. Armia żandarmów Monsieur Czombégo i sprzymierzone z nim plemiona pokonały jednak nordystów (panów Lumumby i Kasawubu); następstwem tego było to, że panowie z ONZ zostali zmuszeni do podpisania w stolicy Katangi, Elisabethville, porozumienia z rządem Monsieur Czombégo. Tak wygląda, w największym skrócie, przebieg spraw do dziś, czyli do stycznia 1962 r.
– Teraz mamy pokój, a raczej zawieszenie broni. Ponieważ jednak, zdaniem prezydenta, sytuacja jest daleka od stabilizacji, uważa on, że musi mieć w dyspozycji siły powietrzne, zdolne do utrzymania agresorów z północy w szachu. Każdy jest bowiem świadom, że z zamiarów swoich nie zrezygnują. Rozumie pan, panie pułkowniku, Katanga jest bogata, Kongo zaś biedne. W Katandze znajdują się złoża minerałów o wielkiej wartości, a nade wszystko kopalnie miedzi. Bogactwa te Kongolańczycy z północy chcą odzyskać. Chcą oni zmusić Katangę, aby finansowała budżet całego kraju. Jest to chyba sprawa jasna, nieprawda?
– O, tak, bezspornie – zgodziłem się z Borazem. – Jak rozumiem, Monsieur Czombé bierze pod uwagę ryzyko wojny z Kongiem – i z ONZ?
Boraz z uśmiechem potrząsnął głową:
– Na szczęście sytuacja nie jest aż tak poważna. W chwili obecnej jesteśmy przekonani, że armia Katangi, wspierana pomocą kilku tuzinów, może setki europejskich techników będzie w stanie wzbudzić wobec siebie respekt.
(Pomyślałem sobie – facet jest niewątpliwie sympatyczny, ale ma mnie za durnia. Szef jego kupuje samoloty bojowe, a ja mam uwierzyć, że nie są one przeznaczone do wojny).
Ciągnąłem dalej:
– Czytam w gazetach, że w Katandze odnotowano już dziesiątki tysięcy zabitych i że w chwili obecnej ma się tam do czynienia tylko z pewnego rodzaju zawieszeniem broni, nota bene respektowane w buszu przez mało kogo. Czytam również, że w Katandze jest obecnych bardzo dużo oficerów belgijskich, którzy mają tam chronić interesy Union Miniere i innych wielkich organizacji przemysłowych. Czy to prawda?

W Paryżu i Zurychu dosłownie aż się roiło od młodych, eleganckich Biafrańczyków przysłanych tu w różnych oficjalnych misjach. Polegały one głównie na zakupywaniu, na rachunek kraju, najróżniejszych materiałów. Ludzie ci byli początkowo klientami małych hotelików w Quartier Latin, szybko jednak, bo najczęściej po tygodniu, znajdowali drogę do najdroższych hoteli – w Paryżu były to „Meurice”, „George V” i „Crillon”, zaś w Zurychu „Baur au Lac” – oraz do najbardziej ekskluzywnych nocnych lokali i barów, w których spędzali czas w otoczeniu przepięknych, uwodzicielskich damulek. Z niektórymi z tych reprezentantów Biafry spędziłem kilka bardzo miłych wieczorów; bez zmrużenia powieki płacili rachunki opiewające na tysiące nowych franków – a potem cały następny dzień spędzali w swych apartamentach w objęciach chwilowych zdobyczy.

Jestem daleki od tego, aby udawać chodzącą cnotę. W życiu trzeba mieć trochę przyjemności. Ale nie wolno zapominać o obowiązkach i powierzonej sobie robocie. Patrząc więc na tych czarnych playboy'ów myślałem o ich rodakach, którzy z podziwu godnym patriotycznym samozaparciem walczyli w buszu…

Owi poznani przeze mnie próżniacy w oficjalnej delegacji, mieli swoje biuro w Paryżu, w domu nr 33 przy Rue Galilée. Kiedyś tam zaszedłem. Tabliczka u wejścia nosiła napis Biafran Historical Research Institute! Czyżbym się mylił? A więc nie byli to ludzie oddani uciechom życia, lecz historycy prowadzący w pocie czoła w Paryżu studia nad dziejami swego kraju?

Na podjeździe stały rzędem piękne samochody: Jaguary, Porsche, Triumphy. Te błyszczące chromem sportowe wozy należały do zapracowanych historyków. Ciekawe, jakie materiały, prócz tych luksusowych pojazdów, kupowali jeszcze dla swego kraju? Kilka samochodów ciężarowych, pewną ilość wybrakowanych pistoletów maszynowych, butów wojskowych i plecaków – dla żołnierzy, którzy najchętniej chodzili boso, a najcięższe nawet ładunki woleli dźwigać na głowie! Później doszło do mnie, że historycy mieli też udziały w pralniach i przedsiębiorstwach taksówkowych. Ci młodzi ludzie, daleko od ojczyzny, wyraźnie myśleli o zabezpieczeniu sobie przyszłości… Widziałem w moim życiu wielu drani, ale ci budzili we mnie szczególny wstręt. Wygłaszali patriotyczne przemowy, tak wzruszając słuchaczy, że ci otwierali przed nimi swe portfele – a następnie urządzali sobie, za uzyskane pieniądze, fikołki z laleczkami w łóżku. Były to koszty uzysku, obciążające konto czarnego państwa. Imponujące cuda miały też miejsce na rachunkach za materiały zakupywane dla Biafry. Używany samochód GMC, nabyty za dwieście dolarów, sprzedawany był państwu za dwa tysiące – państwu tak przez tych drani bronionym żarliwą elokwencją!

Rzecz zrozumiała, że Niemcy nie pozwalają Żydom na samodzielne wyciąganie logicznych wniosków. Podsuwają natomiast, niby niechcący, wnioski „odpowiednie”.

Tak naprawdę Wisch miał 60 czołgów, w tym 47 „czwórek” i cztery zdatne do użytku „Tygrysy”. Oczywiście Brigadenführer nie był na tyle głupi, aby rzucać je w „przechodzący na wylot atak”. Mniejsza część 1. pułku pancernego SS została wysunięta na grzbiet i zbocza wzgórza 252.2, główna – pozostała za rowem przeciwczołgowym, by umiejętnie wykorzystać swoją „zaletę ognia” z dużej odległości. Widać tu wyraźną różnicę w podejściu do sprawy: niemieccy dowódcy woleli razić przeciwnika z oddali, sowieccy zaś, z braku należytych umiejętności i nie mając innych możliwości, starali się doprowadzać do walki bezpośredniej, która mocno ograniczała sprawność wroga w organizacji współdziałania piechoty i czołgów z lotnictwem i artylerią. Tak że do „abordażu” nie doszło, a zamiast wprowadzenia armii pancernej w wyłom, należało przełamywać przygotowaną zgodnie z wszelkimi zasadami obronę wroga w najbardziej niekorzystnych dla strony nacierającej warunkach. Teren przed Prochorowką, poprzecinany wąwozami i jarami, jest niewygodny dla czołgów; dlatego też w niemieckim ataku na stację pułk pancerny SS „Adolf Hitler” nie brał udziału. Ponieważ sowchoz „Oktiabrskij” pozostał w rękach przeciwnika, na rubieży wyjściowej z trudem pomieściły się jedynie niektóre brygady korpusów. Pozostałe formacje znalazły się nieco na wschód i północ od Prochorowki, kilka kilometrów od czołowych, co nieuchronnie prowadziło do zwiększenia przerw między wprowadzanymi do walki rzutami.

Słynny atak wyglądał więc następująco: kompanie czołgów długimi kolumnami od Pietrowki i Prochorowki ciągnęły do pierwszej linii frontu, przechodziły przez okopy swoich wojsk i pola minowe, na oczach i pod ogniem nieprzyjaciela rozwijały szyk bojowy i nabierając szybkości, rzutami szły do ataku. Fala szła za falą, po 40–50 wozów. W odstępach od 30 do 60 minut. Na froncie o szerokości poniżej dwóch kilometrów.

Trudno było dać Mansteinowi z Hothem lepszy prezent. Chyba już tylko od razu zastrzelić się.

Most people do not realise how often opinions that are supposed to be based on reason are in fact but rationalisations of prejudice or subjective motives.

At a congress on psychology at Gottingen, during one of the meetings, a man suddenly rushed into the room chased by another with a revolver. After a scuffle in the middle of the room a shot was fired and both men rushed out again about twenty seconds after having entered. Immediately the chairman asked those present to write down an account of what they had seen. Although the observers did not know it at the time, the incident had been previously arranged, rehearsed and photographed. Of the forty reports presented, only one had less than 20 per cent mistakes about the principal facts, 14 had from 20 to 40 per cent mistakes, and 25 had more than 40 per cent mistakes. The most noteworthy feature was that in over half the accounts, 10 per cent or more of the details were pure inventions. This poor record was obtained in spite of favourable circumstances, for the whole incident was short and sufficiently striking to arrest attention, the details were immediately written down by people accustomed to scientific observation and no one was himself involved. Experiments of this nature are commonly conducted by psychologists and nearly always produce results of a similar type.

Remarkable demonstrations of the unreliability of visual observations are provided by the tricks of "magicians" and conjurors.

Another illustration of false information arising from the sense organs is provided by placing one hand in hot water and one in cold for a few moments and then plunging them both into tepid water.

Istotną konsekwencją tej gry lustrzanych odbić jest efekt zamknięcia, mentalnego ograniczenia.

We who latter passed many years of our lives in daily contact with these people can find only one explanation for this shocking mistake. We suppose that, when questioned, York Minster, or Jimmy Button, would not trouble in the least to answer truthfully, but would merely give the reply that he felt was expected or desired. In the early days their limited knowledge of English would not allow them to explain at any length, and, as we know, it is much easier to answer “yes” than “no”. so the statements with which these young men and little Fuegia Basket have been credited were, in fact, no more than agreement with suggestions made by their questioners.

We can imagine their reactions when asked what was, to them, a ridiculous question, such as:
“Do you kill and eat men?”
They would at first be puzzled, but when the enquiry was repeated and they grasped its meaning and realized the answer that was expected, they would naturally agree. The interrogator would follow this with:
“What people do you eat?”
No answer.
“Do you eat bad people?”
“Yes.”
“When there are no bad people, what then?”
No answer.
“Do you eat your old women?”
“Yes.”

Once this game was started and their knowledge of English increased, theses irresponsible youngsters, encouraged by having their evidence so readily accepted and noted down as fact, would naturally start inventing on their own. We are told that they described, with much detail, how the Fuegians ate enemies killed in battle and, when there were no such victims, devoured their old women. When asked if they ate dogs when hungry, they said they did not, as dogs were useful for catching otter, whereas the old women were of no use at all. These unfortunates, they said, were held in the thick smoke till they choked to death. The meat, they stated, was very good.

This delectable fiction once firmly established, any subsequent attempt at denial would not have been believed, but would have been attributed to a growing unwillingness to confess the horrors in which they had formerly indulged. Accordingly, these young story-tellers allowed their imaginations full rein and vied with each other in the recounting of still more fantastic tales, emboldened by the admiration of the other two.

The belief that the Fuegians were cannibals was not the only mistake Charles Darwin made about them. Listening to their speech, he got the impression that they were repeating the same phrases over and over again, and therefore came to the conclusion that something like one hundred words would cover the whole language. We who learned as children to speak Yaghan know that, within its own limitations, it is infinitely richer and more expressive than English or Spanish. My father’s Yahgan (or Yamana) - English Dictionary, to which I shall refer later, contains no fewer than 32000 words and inflections, the number of which might have been greatly increased without departing from correct speech.

The Yahgans had, at the very least, five names for “snow”. For “beach” they had even more, depending on a variety of factors: the position of the beach in relation to that of the speaker, the direction in which it faced, whether the speaker had land or water between it and himself – and so on. Words varied with the situation of the speaker. A word used in a canoe might differ from that used to describe the same thing when the speaker was on dry land. Further variations were brought in by the compass direction of the hearer and whether he, too, was ashore or afloat. For family connections sometimes so distant that, in English, they would need a sentence to explain, the Yahgans had as many as fifty different words, each descriptive of a particular, and often involved, relationship. Among the variations of the verb “to bite” was a single word that meant “coming unexpectedly on a hard substance when eating something soft” – e.g. a pearl in a mussel.

W swobodnej z owym podoficerem pogawędce dostałem następujące uzupełnienie: „Francuzi zastąpili nam drogę i dawali białą chorągwią znaki, byśmy stanęli. Pomimo to jechaliśmy śmiało dalej, bo Francuzów widać było tylko kilku, a wszyscy ranni byli gotowi do strzału. Na krótką potem odległość oddano salwę do Francuzów, nie ustępujących z drogi. W odpowiedzi została nasza kolumna teraz zasypaną gradem kul przez, zaczajony oddział francuski. Samochody, które nie miały żadnych odznak Czerwonego Krzyża, stanęły. Regularna walka wzdłuż szosy trwała, dopóki wszyscy Niemcy nie legli zabici. Sam udawałem zabitego. Kiedy Francuzi zaczęli grzebać poległych, wzięli mnie do niewoli. Krzywdy mi żadnej nie wyrządzono. Stanowczo stwierdzam, że my, a nie Francuzi, rozpoczęliśmy walkę, a o niepoważaniu transportu rannych nie może być mowy”. Dogodnie widać zredagowany raport mego sanitarjusza służył Niemcom na dowód, jak okrutnie Francuzi obchodzą się z bezbronnymi rannymi.

Natomiast podłą rolę odegrali dziennikarze. Na wojnie zbijali swój kapitał na trupach, żywili się padliną. Siedzieli na tyłach, za nic nie odpowiadali i smażyli artykuły – hasła w różowych kolorach. A po wojnie wydawali książki, w których wszystko poprzekręcali, wszystko usprawiedliwili, całkiem zapominając o draństwie i niedołęstwie, o tym, co stanowi podstawę życia frontowego. Zamiast tego, żeby uczciwie ocenić, wyjaśnić przyczyny niedociągnięć, nauczyć się czegoś, po to, aby w przyszłości nie powtarzać tego co się stało – wszystko zamazali i polakierowali. Zdobyte na wojnie lekcje poszły na marne…

People tend to wear the mask that shows them off in the best possible light - humble,confident, diligent. They say the right things, smile, and seem interested in our ideas. They learn to conceal their insecurities and envy. If we take this appearance for reality, we never really know their true feelings, and on occasion we are blind-sided by their sudden resistance, hostility, and manipulative actions. Fortunately, the mask has cracks in it. People continually leak out their true feelings and unconscious desires in the non-verbal cues they cannot completely control - facial expressions, vocal inflections, tension in the body, and nervous gestures. You must master this language by transforming yourself into a superior reader of men and women. Armed with this knowledge, you can take the proper defensive measures. on the other hand, since appearances are what people judge you by, you must learn how to present the best front and play your role to maximum effect.

Plus do tego jeszcze nasz wrodzony konformizm i już mamy wytłumaczenie wszelkich tragedii ludzkiego świata. – [przyp. JK]

– Tego Stalin nie powiedział – mówi mężczyzna, od 1926 roku członek partii, podobnie jak większość załogi Rudzutaka. – Kiedy komunizm nadejdzie – tłumaczy – znikną wszystkie klasy i wszyscy będą w stanie osiągnąć to, czego pragną. Nastanie równość. Pracujemy nad tym, musimy się trzymać doktryny „Kto nie pracuje nie będzie jadł”. Jeśli wiec człowiek nie pracuje, nie może mieć pieniędzy ani chleba, ani niczego.

Gareth przekonuje się o tym podczas wizyty w domu moskiewskiego członka partii, gdy jego młoda żona emocjonuje się radzieckim, jak uważa, fonografem, lecz ku zaskoczeniu gości prezentuje sprzęt amerykańskiej produkcji.

Heinz napisze później o tak nieznośnym odorze tego miejsca, że obaj musieli w końcu wyjść, „rozmyślając o wspaniałych jadalniach w fabrykach i kołchozach, o których słyszeli”.

Jest wieczór, gdy Konstantin Umanski [radziecki cenzor – przyp. JK] spotyka się z korespondentami w hotelu, najpewniej w tym samym Metropolu, w którym wcześniej sypiał Jones. Wie dobrze, że kłopoty oskarżonych o szpiegostwo inżynierów Metropolitan-Vickers dają mu przewagę i stawiają w negocjacjach w lepszej pozycji.

Lyons zapamiętuje: Wypracowaliśmy wspólnie formułę zaprzeczania na drodze wzajemnych targów i w duchu dżentelmeńskich ustępstw, w oślepiającym blasku złotego uśmiechu Umanskiego. Przyznaliśmy dość, by ułagodzić własne sumienia, ale w okrągłych zdaniach, które dawały do zrozumienia, że Jones jest kłamcą. Gdy załatwiliśmy już tę brudną sprawę, ktoś zamówił wódkę i zakuski.

Konsumpcja, w której uczestniczy też radziecki cenzor, trwa do rana [w kraju, w którym szaleje głód – przyp. JK]. Lyons zapamiętuje, że Umanski jest tej nocy wyjątkowo łagodnie usposobiony.

Po latach Lyons przyzna: Zniszczenie Jonesa było jednym z najbardziej nieprzyjemnych zadań, jakich musieliśmy się podjąć w tych latach przekręcania faktów, by zadowolić dyktatorskie reżimy – ale go zniszczyliśmy, jednogłośnie i używając niemal tych samych dwuznacznych zwrotów. Biedny Gareth Jones pewnie nie posiadał się ze zdumienia, kiedy zaprzeczaliśmy gorliwie wszystkim faktom, które tak skrupulatnie od nas zbierał.

W następnych dniach Umanski wzywa korespondentów jednego po drugim do Departamentu Prasy, podkreślając surowy zakaz opuszczania Moskwy. Nic nowego – dowodzi, triumfując – taka zasada obowiązywała od początku rewolucji, lecz dopiero teraz postanowiono ją egzekwować. Ci sami radzieccy urzędnicy, którzy zawodowo zajmowali się zaprzeczaniem klęsce głodu, teraz, gdy jasne się stało, że istnieje, mają za zadanie uniemożliwić dziennikarzom ujrzenie jej na własne oczy.

Pobieżne relacje o trudnościach w Rosji, zdaniem Lyonsa, zachodnie redakcje upychają gdzieś na dalszych stronach swoich gazet. A media całego świata bezkrytycznie akceptują nowe ograniczenia i retorykę Stalina.

Tarek El Diwany

[…]

Tak długo, jak będziemy karmieni fałszywymi teoriami odnośnie pochodzenia inflacji, tak długo zalewać nas będą fałszywe recepty na jej uzdrowienie.

Inflacja to coś, z czym obiecują nam „walczyć”, rzecz jasna pod warunkiem, że Kongres, czy sam naród, dostarczy im odpowiedniej „broni” albo „silnego prawa”, które w tej walce pomogą. Tymczasem prawda jest taka, że inflacja została powołana do życia przez naszych przywódców, przez ich własną politykę monetarną i fiskalną. Obiecują nam zatem, że prawą ręką będą zwalczać to, co podają nam lewą ręką. - H.Hazlitt