władza

W krajach o niskim dystansie władzy jest ona czymś, czego sprawujący ją niemal się wstydzą i z reguły starają się ją bagatelizować. Kiedyś słyszałem pracownika szwedzkiego (niski dystans władzy) uniwersytetu, gdy mówił, że stara się nie obnosić ze swoim stanowiskiem. Przywódcy mogą podnosić swój nieformalny status, wyrzekając się oficjalnych symboli. W Austrii, kraju o niskim dystansie władzy, premier Bruno Kreisky czasami dojeżdżał do pracy tramwajem. W 1974 roku na polu namiotowym w Portugalii zauważono premiera Holandii (niski dystans władzy) Joopa den Uyla, który przyjechał na wakacje własnym samochodem kempingowym. Takie zachowanie osoby sprawującej władzę byłoby mało prawdopodobne w krajach o wysokim dystansie władzy, na przykład w Belgii lub we Francji. […] Hofstede podobnie interpretuje wyniki przeprowadzonych kilka lat temu badań porównawczych niemieckich i francuskich zakładów mniej więcej tej samej wielkości, reprezentujących tę samą gałąź przemysłu. Francuskie fabryki zatrudniały przeciętnie 26 procent pracowników na stanowiskach kierowniczych i specjalistycznych, podczas gdy niemieckie tylko 16 procent. Ponadto Francuzi opłacali swoje najwyższe kierownictwo znacznie hojniej niż Niemcy. To porównanie, dowodzi Hofstede, ujawnia różnicę w kulturowym stosunku do hierarchii. Francuski wskaźnik dystansu władzy jest dwukrotnie wyższy niż niemiecki, co oznacza, że Francuzi potrzebują hierarchii i akceptują ją w znacznie szerszym zakresie niż Niemcy.

Jego piętą Achillesową była polityczna naiwność. Pycha, lekkomyślność, egoizm, nawet demoralizacja w życiu społeczno-politycznym to były tylko drobiazgi w porównaniu do tego, czym była panująca prowincjonalna poczciwość, która nie umiała odróżnić pustych frazesów od realnej treści i dobrych chęci, którymi brukuje się piekło, lub co gorsza, zarozumiałej ignorancji oraz łapczywego egoizmu od rzeczywistej umiejętności. A Polska jest zbyt dużym krajem, by mogła być rządzona w prowincjonalnym stylu. Zarówno jej rozmiary jak – jeszcze więcej – jej położenie geograficzne, wymagają od jej życia politycznego dojrzałości i horyzontów takich, jakich potrzebują wielkie mocarstwa. Polityczna naiwność naszego narodu była i jest chorobliwym zjawiskiem. Nie przeszkodziła ona olśniewającym sukcesom polskim z epoki pierwszej wojny światowej i lat następnych, ale nie starczyło nam tchu na zapanowanie nad krajem przez resztę dwudziestolecia. Wyrosły na tej naiwności rządy kliki, która nie wyrażała ducha narodu i nie odpowiadała jego wartościom. To było przypadkowe zdarzenie. Polska by z tej sytuacji wyrosła. Ale, niestety, światowy kryzys nie czekał na wewnętrzną przemianę w naszej ojczyźnie. Chorobowe objawy, pozostałe po stu pięćdziesięciu latach niewoli, choć przemijające, nie zostały wyleczone na czas i znalazły się w fazie kulminacyjnej właśnie wtedy, gdy mogły najbardziej zaszkodzić Polsce.

Przyznawałam mu całkowitą rację. Państwa nie obchodziło, z czego wyżywią się rolnicy, gdy będą starzy i chorzy. Ich marzenie o synu, który miał byc podporą na starość, zakorzenione było w tradycji i doświadczeniach.

Ale grupa robocza musiała wykonać zadanie powierzone jej przez wyższą instancję. Nic nas więcej nie obchodziło. Wszyscy wiedzieli, jak bardzo prawdziwe były słowa tego rolnika, ale jeślibyśmy mu odpuścili, nie wykonalibyśmy powierzonej nam pracy i moglibyśmy zostać zwolnieni lub zdegradowani za zaniedbania na służbie.

Ale ci, którzy na grzbiecie zasad sprawiedliwości dorwą się do władzy, będą musieli natychmiast z nich zrezygnować. Ponieważ pracując coraz mniej, nie można dostawać coraz więcej. Państwo upadnie. Stąd pytanie: Czy oni sami rozumieją, dokąd prowadzą głupi tłum? Czy oni sami zdają sobie sprawę, że ze swoich własnych haseł i wizji trzeba będzie zrezygnować? Jeżeli nie rozumieją – oznacza to, że są idiotami. Jeżeli przywódcy wszystko rozumieją, ale swoich obywateli prowadzą, ciągną, wloką w tę przyszłość, oznacza to, że ci przywódcy to kłamcy, dranie, oszuści, szarlatani, przestępcy. Innych wśród nich być nie może, oprócz warstwy pośredniej – głupich przestępców.

Ale jeżeli nowy ustrój społeczny i jego system gospodarczy tworzą kretyni i kryminaliści, to również wynik ich działań może być tylko idiotyczny i przestępczy.

Komunizm jest wyższym stadium socjalizmu. Pracować – wedle zdolności, brać – wedle potrzeb. Po prostu pracować będziemy nie tylko coraz mniej, a w ogóle ile dusza zapragnie. A brać nie tylko coraz więcej, a również ile dusza zapragnie – ile będziesz chciał!

W 1917 roku władzę w Rosji zdobyli ludzie, którzy byli wyznawcami tej idei: pracować – według zdolności, brać – według potrzeb. I gdy tylko dorwali się do władzy, ci bojownicy o sprawiedliwość i równość zrezygnowali ze swoich haseł. Powiedzieli: Owszem, dostaniecie wedle potrzeb. Ale nie teraz. Najpierw trzeba zbudować socjalizm, a potrwa to kilkadziesiąt lat. A gdy zbudujemy socjalizm, zaczniemy budowę komunizmu. To też jest długa perspektywa historyczna. A do tego czasu będziemy żyli, jak się da, zamykając granice przed tymi, którzy próbują uciec, mordując miliony tych, którzy nie wierzą w piękne obietnice o wspaniałym życiu w świetlanej przyszłości.

Wyobraźmy sobie: Nadszedł obiecany 1980 rok. Wszyscy są równi. Kawioru z jesiotra i pałaców pod palmami, jak już ustaliliśmy, nie mogło starczyć dla wszystkich. Z definicji. I musieliby nasi przywódcy podzielić się z własnymi obywatelami mieszkaniem i kiełbasą. Oni, jak przypuszczam, tylko o tym marzyli.

Wyobraźmy sobie, że nadeszło świetlane jutro i dawni służący przywódców dostają według potrzeb. A potrzeby lokaja, trzeba mieć to na uwadze, są nawet większe od potrzeb jego pana. Nie na darmo się mówi: nie ma gorszego tyrana, kiedy się chłop dostanie na pana. Ale jeżeli wczorajszy lokaj dostanie według potrzeb, to po co ma zbierać brudne talerze pana, trzepać dywany i drapać go wieczorami po plecach? Zastanówmy się: Jak bardzo przywódcy pragnęli zbudować komunizm i żyć w tych wspaniałych czasach, kiedy nikt nie będzie ich ochraniał i nikt nie będzie im usługiwał? Kiedy nikt nie będzie zapędzać zwierzyny do ich sieci i masować ich spracowanych pleców?

Tak więc: komunizmu przywódcy Związku Radzieckiego, od Kremla do najpośledniejszego wiejskiego komitetu partii, nie potrzebowali. Wszystkie trzy programy partii komunistycznej były prymitywnym oszustwem: zaciskajcie, obywatele, dzisiaj pasa, a już jutro wszyscy dostaną wedle potrzeb.

Aż się wierzyć nie chce, że dorośli ludzie, profesorzy, doktorzy, ministrowie kręcą się z całą powagą w kręgu umownego, wymuszonego werbalnego z pochodzenia nonsensu. To właśnie są cuda komunizmu.

Nawet buńczuczne posunięcia reklamowe, jak na przykład start francuskiego sterowca z terenu „Flory” czy loteria na sumę ćwierć miliona talarów, nie były w stanie uczynić ze źle zarządzanego interesu dochodowego przedsiębiorstwa.

Zaczęło się od dzieci, które dostawały się pod kontrolę koncernu Stumma w szkółkach przyzakładowych. Synowie szli do szkoły hutniczej; najzdolniejsi kończyli kursy doszkalające - również w macierzystym zakładzie. Córki uczęszczały do szkoły szycia i robótek ręcznych, potem do szkoły gospodarstwa domowego, aby wreszcie poślubić robotnika zakładów Stumma – rzecz jasna po uzyskaniu pozwolenia pana fabrykanta.

Szef udziela pozwolenia na ślub

Młoda para była całkowicie uzależniona materialnie od fabryki. Otrzymywała mieszkanie zakładowe, a jeśli zaoszczędziła przynajmniej 900 marek i prowadziła się bez zarzutu, mogła otrzymać kredyt do 2400 marek na budowę własnego domku. „Właściciele domków” byli ulubionymi pracownikami fabrykanta, póki bowiem nie spłacili kredytu, musieli bez szemrania harować więcej niż ich koledzy nie mający żadnych zobowiązań wobec fabryki.

Kazał szpiegować swoich robotników, śledził każdy ich krok, opłacał donosicieli i samowolnie karał każdego, kto w jego pojęciu zboczył z właściwej drogi. Robotnicy Stumma mieli być bogobojni, posłuszni i wdzięczni. I większość taka była lub takich udawała. Kogo bowiem Stumm zwolnił z pracy, ten nie miał najmniejszych szans w całej „Saarabii” aż do śmierci jedynowładcy, który umarł 8 marca 1901 roku na raka żołądka.

[Bitwa pod Plassey 140 km. na pólnoc od Kalkuty - przyp JF]
[chodziło o nielojalnośc i niezaangażowanie popleczników władzy - przyp. JF]

Najpierwszą z sił skłaniających do politycznego szaleństwa jest żądza władzy, określona przez Tacyta jako „najbardziej notorycznie przestępcza ze wszystkich namiętności”. A ponieważ można ją zaspokoić jedynie poprzez narzucenie siły innym, ulubionym jej polem działania jest rządzenie. Biznes także ofiarowuje pewien rodzaj władzy, lecz tylko tym, którzy osiągnęli w nim rzeczywisty sukces i znaleźli się na szczycie, choć bez panowania, tytułów, czerwonych chodników i eskort motocyklowych, jakie zapewnia sprawowanie najwyższych urzędów. Inne sfery działania: sport, nauka wolne zawody, sztuka – zarówno kreatywna, jak i odtwórcza – mogą dać wiele różnego rodzaju satysfakcji, lecz nie sposobności rządzenia. Może to pociągać ludzi pragnących pozycji życiowej w postaci sławy, przynieść im uwielbienie tłumów, wspaniałe limuzyny i nagrody. Są to jednak tylko zewnętrzne przejawy osiągniętej pozycji, a nie jej istota. Rządzenie pozostaje głównym obszarem szaleństwa, gdyż tylko tu ludzie osiągają władze nad innymi – po to jedynie, by ją utracić nad sobą samym.

Wieloletnia gra ze środowiskiem twórców i najnowsze pomysły ratowania ZUS-u ich kosztem to nie tylko efekt rosnącej dziury budżetowej. Przywilej 50-procentowej ulgi od początku swego istnienia miał za zadanie trzymać środowiska opiniotwórcze w ryzach. Przez lata dziennikarze, artyści i wszelkiej maści twórcy żyli w symbiozie z władzą. Ci pierwsi unikali horrendalnych podatków - ci drudzy zyskiwali kartę przetargową w postaci przepisu, który mogą zawsze usunąć przy akceptacji społeczeństwa.

Istotą problemu z ulgą dla twórców są dwie kluczowe sprawy.
Pierwsza jest dosyć banalna: pogardliwie nazywane „śmieciówkami” umowy o dzieło są jednym z niewielu okien wolności dla pracowników, a także pracodawców w Polsce. Pozwalają one na uniknięcie kuriozalnych przepisów i wymogów, które rujnują firmy zatrudniające pracowników na podstawie umowy o pracę, ale - co najważniejsze - dają pracę tysiącom ludzi, którzy w innym wypadku trafiliby na bruk.

Zrównanie wymogów podatkowych dla zatrudnianych w przypadku umowy o pracę i umowy o dzieło oznaczałoby kolejną gigantyczną falę migracji czy po prostu załamanie wydolności finansowej sporej liczby obywateli, którzy nie byliby w stanie utrzymać się po oddaniu części dochodu fiskusowi. Zmuszeni oddawać państwu wspomniane 20 proc. dochodu w przypadku najmniej zarabiających znaleźliby się bez środków do życia.

Druga sprawa ma aspekt bardziej psychologiczny i wiąże się bezpośrednio z utrzymaniem władzy.
Przez lata komunizmu społeczeństwo nauczyło się, że istnieje podział na władzę i wspierającą ją koterię oraz społeczeństwo, które przez tę władzę jest tłamszone. Wrogość i nieufność wobec mediów oraz innych środowisk tak zwanej elity władzy czy establishmentu spadła tuż po transformacji ustrojowej. Bez wątpienia jednym z największych sukcesów III Rzeczypospolitej jest wmówienie ludziom, że teraz media są już „wolne”, a PRL-owskie przekazy dnia odeszły na zasłużoną emeryturę.

Jednak poczucie, że istnieje jakaś przepaść dzieląca zwykłych obywateli od „elity”, jest wciąż silne. Wyuczeni w komunizmie (który promował najgorsze postawy), że lepiej, by komuś coś zabrano, coś złego się przytrafiło, aniżeli samemu osiągnąć sukces, z uradowaniem przyjęliby podatek uderzający w nielubianą grupę.

Rządzący mają tego pełną świadomość i tą kartą mogą grać bez żadnych oporów. Znajdująca się w kryzysie branża od dawna jest zasilana pieniędzmi z tytułu reklamy spółek skarbu państwa. A reklamy te (i pieniądze za nimi stojące) najczęściej trafiają do tych, którzy nie wychodzą przed szereg oraz wspierają dobrym słowem rządzących.

Odebranie dziennikarzom i innym twórcom tej ulgi poza branżą zostałoby więc przyjęte z aprobatą lub w najgorszym wypadku obojętnie (przy dobrym PR można taką likwidacją nawet zyskać w sondażach). Dlatego też - w przeciwieństwie do np. cieszących się znacznie lepszą opinią pielęgniarek czy przedstawicieli innych zawodów związanych z ratowaniem życia - na masowe protesty środowisk twórców nie ma co liczyć, gdyż nie będą się one cieszyć dużym poparciem.

Jak dotąd władze Korei Północnej przeprowadziły taki manewr pięć razy – poprzednio w roku 1992. Tym razem jednak ludzie pracujący na wolnym rynku dysponowali pewnymi oszczędnościami, w związku z czym to, co moglibyśmy określić mianem rodzącej się klasy średniej, zostało z dnia na dzień całkowicie zlikwidowane.

„Nie wiem, jak to wytłumaczyć. Zupełnie jakby miała mi pęknąć głowa. W jeden dzień straciliśmy wszystkie nasze pieniądze. Z powodu szoku niektórzy trafili do szpitala” – to słowa siedemnastolatki, z którą rozmawiałam w marcu w ramach wywiadów, jakie prowadziłam po chińskiej stronie granicy z osobami przybyłymi z Korei Północnej. Dziewczyna ta opuściła kraj trzy tygodnie wcześniej.

Until recently, people were managing to outwit the police, keeping whatever was banned under the table, or moving their wares before an inspection. But that changed in late 2009, when the Workers' Party pulled out its heavy artillery. On November 30, the party announced that it would invalidate all of the currency in circulation and issue new bills. The ostensible reason was to prevent inflation by knocking off two zeroes from the won, which was trading at the time at 3,500 to the U.S. dollar, in order to "strengthen the national currency and stabilize the circulation of money," an official of the Workers' Party explained. In fact it was a trick. The North Korean regime wanted to confiscate the cash that had been accumulated by people working in the market. The rules limited people to trading no more than 100,000 won for the new currency, which meant that nobody would have more than about $30 to their name.

The North Korean regime had pulled this same currency stunt five times before, most recently in 1992, but this time people who'd been working at the markets had accumulated some savings, so what existed of a nascent middle class was wiped out overnight.

"I don't know how to explain it. It was as though your head would burst. In one day all your money was lost. People were taken to the hospital in shock," a seventeen-year-old girl from Musan told me in March, when I was on the Chinese side of the border interviewing those recently arrived from North Korea. The girl had come out three weeks earlier.

…Tylko człowiek cierpiący ma zdolność do postrzegania ukrytych wartości u siebie i u innych. Cierpiąc – coraz lepiej rozpoznaję ludzi dobrych i złych, własne uczynki dobre i złe.

Besides the king's name is a tower of strength,
Which they upon the adverse faction want.

W. Shakespeare

Najwyraźniej – jak można było przeczytać w prasowych komantarzach następnego poranka – miało to zaalarmować egipską ludność. Jeśli demonstracje będą nadal trwały, zdestabilizują cały kraj. Tak właśnie brzmiała interpretacja zaplanowanego uwolnienia więźniów. Kilka dni później wielu z tych przestępców ruszyło na placu Tahrir przeciw demonstrantom, jako ostatnie siły Mubaraka sprzeciwiające się jego obaleniu.
Miesiąc później w Libii Kaddafi sięgną po te same środki, by zastraszyć ludność. W lutym 2011 roku również on pootwierał bramy więzień, umożliwiając ucieczkę przestępcom. Najwyraźniej dyktatorom brakuje fantazji i muszą podbierać sobie pomysły. Pierwszy zresztą na pomysł wypuszczenia więźniów wpadł iracki dyktator Saddam Husajn. Gdy było już wiadomo, że nie da rady odwrócić losów wojny w Zatoce Perskiej, wydał rozkaz, by otworzyć więzienie Abu Ghrabi i wypuścić tysiące przestępców. Niektórzy z nich połączyli się w bandy i terroryzowali ludność. Działo się to zimą 2002 roku. Trudno jednak ustalić, czy taki właśnie obrót sprawy planował Husajn.

1. Przemoc zamiast na reformy.
2. Nowa strategia dyktatury polegała głównie na tym, by dokonywać masowych aresztowań, przetrzymywać ludzi przynajmniej przez tydzień i w tym czasie ich torturować.
3. Kiedy jednak również ta strategia nie powstrzymała demonstracji, reżim sięgnął po dobrze znane środki: czołgi, strzelających z ukrycia snajperów i systematyczny, jawny terror.

Ludzie postrzegają administrację jako strukturę niezbędną nowemu państwu do osiągnięcia jego centralistycznych zamiarów. Administracja określana jest jako „pożeracz pieniędzy, pracy i ludzi, nic nie dający w zamian”. Ten jej żarłoczny apetyt przejawia się głównie we wszystkim, co dotyczy opodatkowania, robót przymusowych i milicji.

Także inne deklaracje władzy zapewniają, że generałowie mają obowiązek respektować ten ustawowy nakaz. Jest to perfidna propaganda, gdyż właśnie w tym czasie „piekielne komuny” rozpoczynają – 17 stycznia – zagładę całego regionu. Wobec niemal nieuniknionej śmierci jedyną szansą na przeżycie staje się powstanie, ta spontaniczna akcja może wesprzeć opór możliwy jeszcze w południowej części regionu.

Były też później dochodzenia, jak wielką, w tej klęsce odegrała rolę niechęć Polaków do walki i ich zdradzieckie poddawanie się Francuzom. Wyniku tych badań nie znam, nie wiem też, jaki procent wśród jeńców stanowili Polacy. Wiem tylko, że między rannymi naszej dywizji była przeważająca liczba Polaków. Nic w tem dziwnego, gdyż w jej pułkach, składających się w tych właśnie dniach z conajmniej 75 proc. Polaków, - pozostawiono w okopach samych Niemców jako rezerwę, a Polaków posłano na rzeź. Narzuca mi się przytem pytanie, jakiej dopatrywano się przyczyny klęski w innych dywizjach, czysto niemieckich, które poniosły równie ciężkie straty w jeńcach i zabitych!

Kapitan Schemmel opowiadał, powróciwszy z przesłuchów sądowych, iż bronił stanowczo Polaków i zeznawał, że szturmowali zupełnie beznagannie. Śmiał się przytem z panów przy zielonym stoliku i z ich idjotycznego żądania prostych linij bojowych przy nowoczesnym szturmie.

Pozatem dowiedzieliśmy się wkrótce z listu, wziętego do niewoli, lejtnanta Kitzmanna z Gniezna, że Francuzi schwytali tego dnia około 70-ciu oficerów na naszym odcinku. Między nimi nie mogło być przecież Polaka. Czyżby i oni stali w komplecie ze „zdradą polską”?

W roku 1991 w raporcie chilijskiej Narodowej Komisji Prawdy i Pojednania stwierdzono, że w czasach dyktatury Pinocheta, w latach 1973-1990, 2279 osób zostało zamordowanych z powodów politycznych, jakieś 50 tysięcy było aresztowanych i torturowanych, a setki tysięcy straciło pracę.

Instytucje, które nie mają cech instytucji włączających, nazywamy instytucjami wyzyskującymi, ponieważ ich celem jest wyzysk jednej części społeczeństwa przez drugą przez pozbawienie jej dochodów i majątku.

Teraz Fuhrerowi było już obojętne jakie „kłosy” będą jeść Niemcy. Na wszystkie uwagi Speera o potrzebie zachowania „podstaw bytu narodu” dla jego odrodzenia w przyszłości, Hitler „lodowatym tonem” oświadczył: „Gdy przegrywa się wojnę, ginie też naród. Nie ma potrzeby więc zwracać uwagi na podstawy dalszego, najbardziej prymitywnego istnienia narodu niemieckiego. Przeciwnie, lepiej te podstawy samemu zniszczyć. Dlatego, że nasz naród okazał się słaby, a przyszłość należy do silnego narodu ze Wschodu. Oprócz tego, wojnę przerywają tylko ludzie niepełnowartościowi, gdyż pełnowartościowi zginą na polu walki”.

Okazało się, że naród nie jest wart swojego wodza – tym gorzej dla narodu.

Ale co tu mówić. Jak pokazują doświadczenie XX wieku, wszyscy rewolucjoniści i bojownicy o szczęście narodu, od Lenina do Pol Pota, dorwawszy się do koryta, okazywali się, jeśli ich w porę nikt nie zastrzelił, zwykłymi łajdakami i szaleńcami.

[…]

„łatwowierność ludzi podtrzymuje jego despotyczny autorytet, który sam sobie przypisuje”.

W 1918 roku Lenin napisał w telegramie wysłanym na front Ukraiński: „Na miłość boską, podejmijcie najbardziej energiczne i rewolucyjne kroki, by wysłać zboże, zboże i zboże!!!”. Trwała budowa rosyjskiego komunizmu i trzeba było wyżywić rewolucyjnych robotników z Moskwy i Piotrogrodu, którzy wynieśli go do władzy. Najlepiej kosztem Ukrainy. Chłopskie zboże konfiskowały specjalne „oddziały rekwizycyjne”.

Za szaleństwa królów pokutuje lud