wolny rynek

Skoro stosunkowo wolna prasa zachodnia zasługuje w tej kwestii na taką opinię, to jak nazwać to, co od dziesięcioleci propagandziści zwalali na świadomość ludzi we wszystkich świetlicach ZSRS? Nie wyolbrzymiajmy jednak ponad miarę roli propagandy. Propagandzie wierzy się wówczas, kiedy bardzo się chce w nią wierzyć. “Ach, okłamać mnie nietrudno - sama chętnie się okłamuję”. Tępej i prymitywnej propagandzie sowieckiej wcale nie zawsze wierzono. Jakkolwiek dużo ględzono w radiu i telewizji o “gniciu Zachodu i trzecim etapie powszechnego kryzysu kapitalizmu”, ludzie i tak szukali okazji, żeby na ten “zgniły Zachód” prysnąć, jeżeli już nie na zawsze, to choćby na wycieczkę turystyczną po dżinsy i japońskie magnetofony. Jakkolwiek wszystkowiedzący specjaliści i umiarkowanie przyzwoici politycy ostrzegali, że gospodarka rynkowa to nie kraina mlekiem i miodem płynąca, a w walce konkurencyjnej nie może “zwyciężyć przyjaźń”, nikt ich nie słuchał i im nie wierzył. W bohaterskie mity sowieckiej historii wierzą tylko ci, którzy bardzo chcą w nie wierzyć. No i czymże innym, jak nie strasznymi bajkami może się pocieszać ta część współczesnej rosyjskiej publiki, której kompleks niższości spowodowany postępującym zacofaniem już nie tylko wobec Europy Zachodniej, ale i wobec burzliwie rozwijających się krajów Azji i Ameryki Łacińskiej dziwacznie splata się z wielkomocarstwowymi, imperialnymi ambicjami? Z czego jeszcze może być dumna? Z obecnego statusu, przepraszam za wyrażenie, “wielkiego mocarstwa energetycznego”? Z moskiewskich biurowców zbudowanych z fińskich i włoskich materiałów, niemieckim sprzętem i przez tureckich budowlańców, w których to biurowcach kilka tysięcy “menedżerów średniego szczebla” wysiaduje importowane krzesła, na chińskim komputerze obliczając dochody z eksportu rosyjskiej ropy? Prawda nie zwyciężą- prawda pozostaje. Prawdziwa, bezstronna, oparta na dokumentach i faktach kronika Wielkiej Wojny Ojczyźnianej niechybnie zostanie napisana. Kiedy? Odpowiedź na to pytanie jest prosta. Nie wcześniej, ale i nie później, niż zakończy się obecny, zbyt długo się ciągnący “czas zamętu”, i Rosja zajmie wreszcie godne miejsce we wspólnym szeregu krajów cywilizowanych. Dopiero wtedy zdołamy uczciwie przyznać, że w historii naszego kraju były nie tylko sławne zwycięstwa, ale też haniebne klęski.

Wolny rynek – istotą problemu jest to, będąc potrzebnym wszystkim jako społeczeństwu, jest zarazem niepotrzebny nikomu konkretnie, żadnej grupie społecznej, jeśli myśli ona o swoich własnych interesach. Wolny rynek jest najlepszym sposobem zapewnienia cywilizacyjnego sukcesu, wzrostu dobrobytu i poziomu życia. Ale patrząc z punktu widzenia każdego z osobna, to i robotnikowi, i rolnikowi, i politykowi, i nade wszystko urzędnikowi wygodniej jest, gdy można na żywioł ingerować, targować się, dotować i tak dalej. Wbrew stereotypowi tak jest wygodniej również przedsiębiorcy. Im lepiej mu się powodzi, tym mniej mu w smak, że ktoś robi konkurencję, że zmusza do ciągłego starania się o niższe ceny i wyższą jakość, że wręcz może go puścić z torbami. Bogacz woli poczucie bezpieczeństwa, jakie daje mu zblatowanie się z władzą i uzyskanie w zamian za sponsoring gwarancji, że zachowa swą wysoką pozycję. Na dobrą sprawę za wolnym rynkiem są tylko ci, którzy właśnie się dorabiają, wspinają na wymarzone społeczne wyżyny. Ale i to tylko do czasu, aż im się uda.

Myślę czasem, że ułożenie tej społecznej kostki Rubika - przyjęcie wolą większości czegoś, co jest dobre dla wszystkich razem wziętych, ale złe dla każdej z grup z osobna - to swego rodzaju egzamin dojrzałości, jaki zadała nam Opaczność albo, jak kto woli, jakaś obserwująca nas z dala Kosmiczna Jaźń. Na razie nie wypadamy najlepiej (? Wilhelm z Tyru).

It is true that the Chinese did not possess geometry, but perhaps their philosophy and the absence of capitalism were also important.

Na domiar nieszczęścia zbiory w latach 1787 i 1788 były mierne. W r. 1787 powódź zalała pola, zasiewy zgniły, a w wielu miejscowościach wezbrane wody przerwały tamy, niszcząc winnice, łąki i drzewa. 13 lipca 1788 r. przed samymi żniwami straszna burza gradowa szalała nad całą północną Francją od Szampanii do Normandii. Według świadectwa Seguiera, zastępcy prokuratora generalnego, którego wprawdzie można podejrzewać o pewną przesadę, w wielu kantonach połowa zbiorów przepadła. Na pierwszą wieść o klęsce chłopi w obawie przed głodem ukryli swe zboże i hale targowe w miastach opustoszały.

Przerażająca przy tym była niezwykła agresywność tego ustroju. Rozpełzało się to wszędzie, ale już zupełnie niemożliwie po trzecim świecie. Co chwila gdzieś wybuchała rewolta, obalano jakiś rząd burżuazyjny – nieważne, czarny, żółty czy biały – i już po chwili na pustyni, w dżungli albo na jakichś wyspach kolejny lud zaczynał budować socjalizm. Przy pomocy radzieckich doradców, oczywiście. Pierwszym punktem budowy socjalizmu było zawsze założenie sowieckiej bazy – morskiej, lądowej, powietrznej.

Odbiega to zasadniczo od tego, z czym mogliśmy się spotkać w Chinach, gdyż to, co robiono w Chinach, nie stanowiło nigdy przedmiotu sporów publicznych, a zwłaszcza sporów, podczas których można było utracić twarz. Chodziło raczej o to, by wpaść na pomysł i przekonać do niego cesarza. To ostatnie wiązało się skądinąd z dużym ryzykiem – los uczonego, który rozgniewał Cesarza, bywał w Chinach straszny. Wielu zostało wykastrowanych, wielu uśmierconych – prawdziwy koszmar. Liczył się tylko Cesarz, przekonywanie równych sobie było nieistotne.

Tym samym można wytłumaczyć upadek dyscypliny. Państwo bezlitośnie oszukiwało ludzi na płacach i cenach bo samo je narzucało. Dlatego też ludzie przestają uważać za coś złego kradzieże z państwowych zakładów pracy, zaniedbywanie obowiązków, załatwianie swych spraw w pracy, niechęć do podnoszenia jakości pracy i zapominanie o poleceniach przełożonych. Jest to instynktowne dążenie po wyrównania krzywd i adaptacji do systemu, mające na celu nie tylko ulżenie swej doli ale w wielu przypadkach przeżycie. Bez dwóch zdań odnosi się to również do kołchoźników, którzy nie tylko, że wałkonią się na państwowych polach od świtu do nocy, ale muszą jeszcze sami się wyżywić pracując na swojej przyzagrodowej działce.

If there is no plausible excuse, the party has said simply that people shouldn't buy products "made in China" because they need to support their own North Korean goods. "We're supposed to be buying North Korean products instead of Chinese. But North Korea doesn't make anything - it all comes from China - so there is nothing to buy," said a frustrated North Korean businessman I interviewed in China in 2009. "Our general wants to bring back socialism the way it used to be."

17 grudnia 2010 roku przyszli znowu: kobieta i mężczyzna. Tym razem byli szczególnie chamscy. Znów odebrali mu wózek, podstawę jego egzystencji. Gdy zaczął się skarżyć, policjantka go spoliczkowała, i jakby tego upokorzenia było mało, policjant go opluł. Nic nie pomagało, również apel do burmistrza. Nikt nie był gotów pomóc sprzedawcy warzyw i owoców. W rozpaczy, bezsilności i wściekłości Muhammad Buazizi zdecydował się na ostateczny krok: samospalenie. To miał być jego ostatni gest – 17 stycznia. Wezwanie skierowane do ludzi żyjących w małym tunezyjskim miasteczku Sidi Bu Zajd. Buazizi oblał się benzyną i zapalił zapałkę. Piętnaście dni później zmarł wskutek ciężkich poparzeń.

Sprzeczność między warunkami ekonomicznymi i społecznymi.

Nasze rozumowanie w kwestiach społecznych przeczy logice. Uważamy argumenty za bardziej przekonujące, kiedy nie powołują się na twarde dowody. Podziwiamy siłę przekonań, czyli zwykle po prostu intuicję.

Chris Grayling, kiedy zajmował stanowisko Lorda Kanclerza i ministra sprawiedliwości Wielkiej Brytanii, stwierdził: „Poprzedni rząd miał obsesję na punkcie programów pilotażowych. Czasami trzeba po prostu zaufać, że ma się rację”. Taka pogarda dla wiedzy przywodzi na myśl czasy, kiedy człowiek jeszcze nie uprawiał nauki.

W rozdziale siódmym podkreśliliśmy, że autorzy wielu przełomowych pomysłów ostatnich dwóch stuleci w większości należeli do zwolenników wolnego rynku i otwartego społeczeństwa, ponieważ opierają się one ludzkiej skłonności do narzucania innym niesprawdzonych rozwiązań.

Rynki, podobnie jak każdy system ewolucyjny, zapewniają antidotum na ignorancję. Posiadają pewne wady i często nie mogą się obyć bez rządowej interwencji, jednak generalnie się sprawdzają, co zawdzięczają przede wszystkim swej adaptacyjnej naturze. Każda firma próbuje własnego podejścia. Niektórym się udaje, innym nie, ale informacje o wszystkich próbach trafiają do wspólnej puli wiedzy. Dysonansowi poznawczemu na dłuższą metę zapobiega niepodważalny test skuteczności, którym jest możliwość bankructwa. Właściciel firmy, któremu skończą się pieniądze, po prostu nie może udawać, że obrał właściwą strategię.