żołnierze

Oddziały zaopatrzenia na tyłach mają zupełnie inny stosunek do tych spraw. Tamci boją się, że zostaną wysłani na pierwszą linię frontu, czują też strach przed nami – poza tym nie czują nic. Oczywiście to ich otoczy nimb „bohatera” po powrocie do kraju, dzięki krwawym historyjkom z frontu, które z upodobaniem będą opowiadać. Wspominam o tym przy tej okazji, ponieważ dla prawdziwego żołnierza frontowego te wszystkie pozy i pretensje to rzecz niestosowna. Podobnie jak hałaśliwe przechwałki – nie pasują one do wspomnień o naszych drogich towarzyszach, których utraciliśmy.

Jeszcze dalej od linii frontu znajdują się wojska okupacyjne. Ich głównym „problemem” są dziwki i inne żeńskie okazy. Oglądamy ich na fotografiach w malowniczo upozowanych grupkach, otulonych w podbite futrem płaszcze, na tle śniegu i lodu („Oh, biedaki, ta straszna rosyjska zima!”). Czy ktokolwiek w kraju domyśli się, że tych właśnie płaszczy tak bardzo nam brakowało na froncie? Czy ktoś wie, że ze swoimi przyjaciółkami piją tego właśnie Schnappsa, który nam dałby bezcenny dar chwili ciepła i zapomnienia?

Najdalej rozmieszczone są oddziały obrony przeciwlotniczej w kraju. Wiedzą, że nadal toczy się wojna, tylko dlatego, że wciąż procent kobiet przypadający na jednego z nich jest wyższy niż w czasach pokoju. Może dołączycie do nas, salonowi wojacy? Może zluzujecie kolegów, obsługujących FlaK kalibru 20 i 88 mm? Ci dzielni chłopcy zasługują na to? Jeśli chodzi o zaopatrzenie, te trzy grupy określić można jako „filtry zaopatrzeniowe” - przepuszczają co cienkie, zatrzymują to, co grube. Żołnierzu, zauważyłeś coś ciekawego? Nam, walczącym na froncie wschodnim, nie wolno nosić broni po powrocie do kraju! Dlaczego? No właśnie, dlaczego…

Nieweck, Anderlik, a szczególnie Baldauf, kierując się swą pokrętną logiką, wywnioskowali pewnie coś w tym stylu: „Ten przeklęty chłopak ma najprawdopodobniej jakieś własne informacje o kuriozalnym rozkazie Führera, a zatem musi też mieć szczególne układy, o których nic nam nie wiadomo”. Zacząłem się więc zachowywać tak, jakby ich przypuszczenia pokrywały się z prawdą. Kompania też odnosiła się do mnie inaczej - zarówno z respektem, jak i nieskrywaną sympatią. Trzy dni później, podczas wieczornego apelu, wspomniany rozkaz Führera podano do wiadomości całej kompanii.

To oni - kasta „panów ludzkości” - członkowie sztabów i rozmaitych jednostek specjalnych, urzędnicy administracji wojskowej, komisarze, dowódcy szczególnego pokroju - dziewięciu takich osobników przypadało na jednego walczącego żołnierza, bo przecież walka jako taka nie była ich specjalnością. To właśnie oni wydawali rozkazy, w wyniku których setki tysięcy dzielnych żołnierzy skazywano na pewną śmierć. To za ich przyczyną głoszono peany na cześć coraz to nowych zdobyczy dla „narodu bez przestrzeni życiowej”, a przecież tak naprawdę chodziło tylko o grabież pokonanego kraju, ludzi i ich majątku. Ich wojna nie rozgrywała się tam, gdzie inni cierpieli, głodowali, zamarzali czy umierali, lecz w przytulnych kwaterach, gdzie było ciepło, a koniak i szampan lały się strumieniami. Nie brakowało też innych przyjemności, nie wyłączając miejscowych dziewcząt, którym z głodu kiszki marsza grały, a sama myśl o deportacji napawała śmiertelnym lękiem - nadzwyczaj łatwo można je było przecież znaleźć w obozach pracy. Wszystko w myśl brutalnego powiedzenia: „Korzystajmy z wojny, pokój może być straszny!”

W ten oto sposób powołani do życia zostali lisowczycy, legendarna formacja lekkiej jazdy polskiej, uważana obok pancernych huzarów za największy skarb królewskiej armii.

Popełniane przez nich okrucieństwa obrosły legendą, a uzyskany od króla przywilej bezkarnej grabieży działał jak magnes. Do lisowczyków zaciągali się Polacy, i Litwini, Kozacy i Tatarzy, a nawet ochotnicy z Niemiec, Czech i Ślaska, zwabiani obietnicą szybkiego wzbogacenia się na wojnie.

Były też później dochodzenia, jak wielką, w tej klęsce odegrała rolę niechęć Polaków do walki i ich zdradzieckie poddawanie się Francuzom. Wyniku tych badań nie znam, nie wiem też, jaki procent wśród jeńców stanowili Polacy. Wiem tylko, że między rannymi naszej dywizji była przeważająca liczba Polaków. Nic w tem dziwnego, gdyż w jej pułkach, składających się w tych właśnie dniach z conajmniej 75 proc. Polaków, - pozostawiono w okopach samych Niemców jako rezerwę, a Polaków posłano na rzeź. Narzuca mi się przytem pytanie, jakiej dopatrywano się przyczyny klęski w innych dywizjach, czysto niemieckich, które poniosły równie ciężkie straty w jeńcach i zabitych!

Kapitan Schemmel opowiadał, powróciwszy z przesłuchów sądowych, iż bronił stanowczo Polaków i zeznawał, że szturmowali zupełnie beznagannie. Śmiał się przytem z panów przy zielonym stoliku i z ich idjotycznego żądania prostych linij bojowych przy nowoczesnym szturmie.

Pozatem dowiedzieliśmy się wkrótce z listu, wziętego do niewoli, lejtnanta Kitzmanna z Gniezna, że Francuzi schwytali tego dnia około 70-ciu oficerów na naszym odcinku. Między nimi nie mogło być przecież Polaka. Czyżby i oni stali w komplecie ze „zdradą polską”?

Czerpiąc korzyści z uprawiania wojny, wojskowi byliby szaleni myśląc o budowaniu pokoju.

Brytyjczykom nazwa „Singapur” musi się na zawsze kojarzyć się z jednym z największych nieszczęść imperium. Właśnie w Singapurze w lutym 1942 roku Wielka Brytania utraciła kontrolę, można powiedzieć nad wielką częścią swojego imperium, i stało się to w tak śmieszny sposób. że jej szanse na utrzymanie reszty zostały poważnie nadwyrężone. Publicznie ogłaszano, że wyspa jest „niezdobytą twierdzą”. „Gibraltarem Wschodu”, kluczowym punktem na wszystkich głównych szlakach morskich imperium. W okresie międzywojennym otrzymała zawrotną sumę 63 milionów funtów z przeznaczeniem na wzmocnienie obronności. Broniło jej malajskie wojsko w sile ponad 85 tysięcy żołnierzy, liczne eskadry RAF-u i RAAF-u (Royal Australian Air Force) oraz Flota Dalekowschodnia Royal Navy. Pod koniec 1941 roku siłę garnizonu powiększyły dwa potężne okręty wojenne pancernik Prince of Wales o wyporności 35 tysięcy ton i krążownik liniowy Repulse o wyporności 27 tysięcy ton. Garnizon stanowił część ABDA (American-British-Dutch-Australian Command) dowództwa połączonych sit amerykańskich, brytyjskich holenderskich i australijskich, których kwatera główna znajdowała się na Jawie; glównym dowódcą był generał sir Archibald Wavell. Tymczasem, gdy przyszedł czas próby, wszystko to rozpadło się jak domek z kart. Kampania malajska z lat 1941-1942, podobnie jak kampania francuska z roku 1940, trwała niecałe dwa miesiące i skończyła się nagle z takiego samego powodu; nikt nie powiedział wrogom, że nie oczekuje się od nich wprowadzania nowoczesnych metod wojskowych ani przedostawania się przez ziejące dziury w strategicznych liniach obrony. Obrońcami dowodziła niekompetentna zbieranina tłuściochów i bufonów. Ich działania opisano później jako ,,bezprzykładną wojskową nieudolność, administracyjną niekompetencję, kłótnie między dowodzącymi i zwykła ignorancję”.

Czasami wydawało mi się, że on zbyt delikatnie rozmawia z oficerami i to wówczas, gdy na to nie zasługują, zbyt miękko i dobrodusznie odnosi się do nich, zwracając się do ich rozumu i uczuć. Nie jest srogi i nie stawia tak wysokich wymagań, jak to robią inni.

Wydawało się, że Pietrow odnosi się do niektórych podległych mu oficerów i generałów tak, jak należałoby się zwracać do idealnych oficerów i generałów, jakich, być może, doczekamy się dziesięć lat po wojnie, korzystając w systemie nauczania ze zdobytych podczas niej doświadczeń.

A tymczasem wielu z tych, z którymi rozmawiał, którymi dowodził, było w znacznej mierze produktem wojny, i z nimi, z pewnością, należało postępować zgodnie z rzeczywistym, trudnym bytem czwartego roku wojny, a nie według idealnych norm kontaktu z idealnym oficerem i podwładnym. I chociaż podwładni go za to kochali, to jednocześnie, w szeregu przypadków, za to samo szanowali go mniej, niż na to zasługiwał.

Ale jeśli obok dowódcy batalionu stał zastępca dowódczy do spraw politycznych albo „osobist”, albo kontroler ze sztabu pułku i dywizji, to cały batalion szedł pod nóż…

Mówię całkiem poważnie, że skład dowódczy pod koniec wojny w rażący sposób i w gorszą stronę różnił się od dowódców 1941 roku. Poczynając od 1942 roku przeklinanie na froncie było czymś zwyczajnym. Szczególnie kląć uwielbiali oficerowie. Wszędzie, zawsze i z każdego powodu (…) Kultury – zero, a tu taka szansa na ponizanie żołnierzy! Mało kto mógł wytrzymać mając taka „okazję”. A przecież i tak na pierwszej linii wszyscy mieli nerwy napięte do ostateczności w oczekiwaniu na śmierć, od głodu i tęsknoty. Żołnierze byli wycieńczeni i wykończeni przez wojnę. Ludzie chodzili wściekli, do poważnych konfliktów dochodziło z byle jakiego powodu. A tu pojawia się kolejny człowiek, nie liczący się z nikim „wódz” z pagonami kapitana, z pańskim sposobem bycia i zaczyna rozdawać rozkazy na lewo i na prawo. I schron mu natychmiast na noc buduj o stropie z trzech warstw, i transzeje o pełnym profilu wykop, i dwóch fizylierów koło schronu postaw. A to, że ludzie ze zmęczenia ledwo stoją na nogach, a rano wszystko jedno trzeba będzie zmienić pozycje – tego „pana oficera” nie interesowało! Wypracowaliśmy sobie taką jedną żelazną żołnierską zasadę: „nie śpiesz się z wykonywaniem rozkazów!” Byliśmy nieufni w stosunku do ludzi, którym polecono nam dowodzić. Był jeszcze jeden niuans. Niekiedy trafiali się dowódcy-potwory. Wystarczyło po prostu nie spodobać się takiemu – i karną kompanię albo śmierć w najbliższej walce żołnierz miał zapewnioną!…