Tabela kompetencji w/g modelu Dreyfusów

• Robi coś po raz pierwszy, nie do końca wiedząc o co chodzi
• Jest nastawiony na szybką realizację prostego zadania, czegoś co działa
• Koncentruje się na osiągnięciu celu, ale nie na jego analizie
• Nie chce się uczyć
• Z reguły realizuje wycinek większej całości, nie zna zatem ani otoczenia, ani kontekstu
• Potrzebuje gotowych przepisów i reguł bezkontekstowych
• Nie wie czego nie wie
• Nie wie, jak reagować na problemy
• Nie widzi efektów swej pracy ani w aspekcie całości, ani w wymiarze długoterminowym

Jesteś Nowicjuszem - zwykle jest to Twoja pierwsza praca i wszystko wygląda zupełnie inaczej niż na studiach. Aż palisz się, aby zakodować w jakimś niskopoziomowym języku Transformatę Cosinusową, ale zamiast tego zostajesz wrzucony w sam środek katastrofy Titanica, który na jutro ma zostać wydobyty z dna i do tego ma lśnić na prezentacji przed zarządem lub klientem.
Nie wiesz od czego zacząć ani po czym poznać, że już skończyłeś.
Znając Model Kompetencji Braci Dreyfus wiesz co robić: domagaj się małych, krótkich, dobrze określonych zadań ponieważ potrzebujesz malutkich sukcesów, które zmotywują Cię do dalszego rozwoju. Chcesz po prostu zrobić coś co działa. Jesteś teraz zbyt obciążony aby dodatkowo jeszcze pogłębiać wiedzę na temat specyfikacji – po prostu nie w tym momencie. Jeżeli Twój przełożony tego nie wie, to najprawdopodobniej w swoim fachu jest na takim samym poziomie jak Ty w swoim.

Rozsądny manager nie powinien wrzucać nowicjusza na głęboką wodę – a przynajmniej nie każdego. Taki ktoś zacznie panikować, co jest zaraźliwe.

• Poszukuje informacji potrzebnych do wykonania zadania
• Niezainteresowany całością
• Zaczyna analizować i zauważa powtarzalne wzorce, odkrywa proste reguły
• Zaczyna rozumieć o co mniej więcej chodzi
• Czasem odchodzi od reguł, jednak w dalszym ciągu potrzebuje kogoś, kto powie co trzeba zrobić

Okiełznałeś już nieco chaos techniczny wokół siebie – jesteś Zaawansowanym Początkującym. W dalszym ciągu potrzebujesz zadań zamiast celów, ale radzisz sobie z nimi całkiem dobrze. Zbyt dobrze, nie masz jeszcze pokory. Wystarczy nieco piachu na zakręcie a rowerek pojedzie w swoją stroną, podczas gdy Ty przyciągany efemeryczną siłą grawitacji z mniejszą lub większa gracją spotkasz się z ziemią. Niestety w naszej branży efekt przecenienia swych kompetencji nie jest widoczny natychmiastowo.

Błędy wynikające z braku postrzegania szerszego kontekstu problemu wychodzą nawet dopiero po miesiącach. Zły projekt, krótkowzroczna architektura, bałagan w kodzie, brak testów – to boli, ale nie od razu. Kuszą Cię różnego rodzaju obietnice efektywnych narzędzi, generujących gotowe rozwiązania, bez zbędnych konstrukcji, które pozwalają na uniknięcie przykrej czynności zastanowienia się nad konsekwencjami ich zastosowania. Jeżeli jest taka możliwość to Zaawansowany Początkujący powinien rozwijać się pod okiem doświadczonego mentora, aby jak najszybciej opuścić ten poziom zanim narobi bigosu. Jeżeli natomiast nie masz takiej możliwości to najlepszą radą będzie uświadomienie sobie beznadziejności swego aktualnego położenia, aby jak najszybciej wskoczyć na następny poziom kompetencji.

• Całkiem dobrze orientuje się w dziedzinie, którą się zajmuje
• Samodzielne myślenie pozwala mu na planowanie działań na przyszłość
• Potrafi nadążnie reagować na trudności
• Wie, czego nie wie
• Zaczyna postrzegać większą całość
• Może przejść z wykonywania zleconych zadań na samodzielną realizację celów
• Nadal nie potrafi analizować samego siebie
• Popada w stan samozadowolenia

Odważyłeś się samemu podejmować decyzje i brać za nie odpowiedzialność. Jesteś nastawiony na cele i samodzielnie dobierasz sposób ich rozwiązania. Definiujesz własne standardy jednocześnie szukając potwierdzenia poprawności u bardziej doświadczonych. Jesteś po prostu osobą, na której można polegać. Oczekujesz problemów postawionych jako cele oraz autonomii w ich osiąganiu.

Konkretne zadania wykopania dołka w danym miejscu o zadanych wymiarach są już dla Ciebie deprymujące. Jeżeli przełożony wciąż traktuje Cię jak byś był zaawansowanym początkującym to musisz zakomunikować swe aspiracje. Komunikacja to podstawa, a brak komunikacji to źródło większości problemów, więc nie trać czasu ani swego potencjału.

Masz własny styl, ale niestety tylko jeden i do tego na każdą okazję. Szukaj najlepszych praktyk i sprawdzonych wzorców, aby nie utknąć w grząskim gruncie własnych „wydaje mi się, że wiem najlepiej”. Zastanów się dobrze czy to co robisz jest twoją pasją. Jeżeli tak, to będziesz miał motywację i znajdziesz czas, aby się doskonalić i przejść na kolejny poziom. Jeżeli jednak nie, to nie ma potrzeby, aby zbytnio się frustrować, nie wszyscy przecież muszą zajmować się zawodowo tym czym się pasjonują.

• Potrzebuje obrazu całości
• Frustrują go nadmierne uproszczenia
• Uczy się z doświadczeń własnych i innych
• Odkrywa "drugie dno" problemów i rozumie, że tak naprawdę to mało wie
• Stosuje maksymy(***?)
• Syntezuje wiedzę z innych dziedzin, aby rozumieć więcej i lepiej
• Stawia trudne pytania i szuka na nie odpowiedzi
• Potrafi przewidzieć rezultat działań i podjąć zawczasu działania korygujące - zaczyna być efektywny w realizacji procesów nadążnych wyprzedzających

Na poprzednim poziomie byłeś dobry w swoim fachu – dosyć dobrze udało ci się go zgłębić i wypracować dobre metody. Teraz zamiast w głąb, szukasz wszerz. Kwestionujesz najlepsze praktyki, gdy widzisz, że cię ograniczają. Rozglądaj się w poszukiwaniu szerszych problemów i ucz się dobierać do nich rozwiązanie. Szukaj skojarzeń i paraleli do innych dziedzin. To poszerzy Twój wachlarz możliwości i nauczy Cię zaliczać problemy do pewnych klas problemów. Okaże się, że nie każda aplikacja musi być być np. webowa, dany framework nie jest uniwersalnym młotkiem do wszystkiego, a pewien styl architektoniczny nie nadaje się do każdego projektu. Wszystko zależy od klasy problemu. Jeżeli jesteś programistą to uświadomisz sobie, że języki programowania, o których palmę zwycięstwa spierałeś się na studiach, należą tak naprawdę do pewnej wspólnej klasy – różnią się jedynie lukrem składniowym i detalami technicznymi. Tu chodzi o coś innego, większego.

Możesz mieć problem z irytacją wynikający z otaczających Cię uproszczeń i błędnych, niepodważalnych założeń. Zaczynasz zadawać pytania podważające firmowe „dogmaty”. Dlaczego używamy tego podejścia czy rozwiązania do tego problemu? Dlaczego robimy to akurat tak? Uważaj… jeśli to podważanie jest destruktywne jesteś pierwszy do zwolnienia, jeśli konstruktywne możesz stać się członkiem zarządu.

Jeżeli jesteś przełożonym kogoś, kto zaczyna być biegły to wykorzystaj jego potencjał. Przydziel mu ambitną misję wymagającą przekrojowego wysiłku i raczej syntezy niż analizy. Ale przede wszystkim wybaczaj jego nadmierne zastanawianie się na błahymi (z Twojej perspektywy) sprawami. Szanuj biegłego podwładnego, bo oto na twoich oczach powoli rodzi się Ekspert, który po pewnym czasie wniesie ogromną wartość dodaną do firmy.

• Może rozwijać swoją dziedzinę
• Posiada ogromną wiedzę i wieloletnie doświadczenie praktyczne
• Posługuje się metaforami(***?)
• Po prostu wie co i kiedy trzeba zrobić
• Posługuje się intuicją, choć nie zawsze potrafi ją wyjaśnić
• Nieustannie szuka lepszych metod czerpiąc inspirację z innych dziedzin
• Efektywnie realizuje nadążność wyprzedzającą w swojej dziedzinie

Swoje decyzje podejmujesz intuicyjnie – gdzieś w pokładach podświadomości. Jest to jedyny sposób Twojego mózgu na radzenie sobie z ogromem informacji zdobytych podczas wieloletniego doświadczenia. Zrozumiałeś, że wszystko zależy od kontekstu, dlatego chętnie posługujesz się metaforami, które wg Ciebie najbardziej trafnie oddają sytuację. Możesz mieć problemy z podaniem merytorycznych powodów dla których powinno postępować się zgodnie z Twoimi pomysłami. Z tego powodu koledzy będący na pierwszych szczeblach kompetencji w Twojej domenie mogą mieć problem, ze zrozumieniem o czym do nich mówisz. Zwróć uwagę czy gdy wydajesz im polecenie nie kiwają jedynie głowami – poproś o opisanie zadań w mailu. Bądź miły i uważaj, aby nie sprawiać, że twoi współpracownicy będą kończyć rozmowę ze łzami w oczach – nic w ten sposób nie osiągniecie jako zespół.

Jeżeli jesteś przełożonym eksperta to masz pewien problem - musisz postępować z nim niczym ze świętą krową. Ekspert bardzo dobrze zdaje sobie sprawę ze swej wartości na rynku, bywa zarozumiały, więc zbyt długo się nie zastanawia nad zmianą barw klubowych. Przede wszystkim musisz zapewnić mu tak zwany „bigger picture”. Zdawkowe „po prostu zrób to” jest dla Eksperta obraźliwe. Nie zmuszaj go do podążania wg standardowych procedur – to go spowalnia i irytuje. Nie zawracaj mu głowy formalnościami typu raporty z wykonanej pracy. Ekspert wie, że to co robi, robi dobrze, więc okaż mu zaufanie i pozwól na samodzielność.

• Szeroka wiedza i wieloletnie doświadczenie stanowią podstawę do wypracowywania decyzji, a ponieważ inni takiej podstawy nie mają decyzje eksperta mogą wydawać się im niezrozumiałe lub nietrafne
• Prawdziwego eksperta poznaje się po efektach jego decyzji
• Zagadnienie pseudoekspetów omówione jest w uwagach poziomu Kompetentny

• Może rozwinąć swoją dziedzinę w coś ponadczasowego
• Dobrze zna się na psychologi i socjologii
• Ma opanowany efektywny warsztat dydaktyczny
• Jest liderem
• Jest mistrzem w skutecznej realizacji procesów nadążnych wyprzedzających

Nie jest opisany w standardowym modelu braci Dreyfus, ale niektórzy wyróżniają tę specjalną klasę Ekspertów. Guru to ekspert, który dzięki wysokiej empatii potrafi dostosować swój przekaz do aktualnego poziomu odbiorcy. Potrafi również operować sugestywnymi przykładami oraz prowokować do zadawania właściwych pytań. Dzięki temu każdy, kto uda się do Guru po radę wraca z jakąś odpowiedzią – a przynajmniej z natchnieniem. Emanuje on aurą, dzięki której wszyscy wokół rozwijają się szybciej i w dobrym kierunku.

Jeżeli jesteś ekspertem to warto popracować nad przepoczwarzeniem się do formy Guru, ponieważ tylko wówczas zyskasz szacunek i staniesz się bohaterem opowieści snutym wnukom przez twych uczniów

Będąc na niższych poziomach, mamy tendencję do zawyżania swej samooceny. Nawiasem mówiąc, niektórzy mają chyba do tego wrodzone skłonności. Natomiast będąc na wyższych poziomach, przychodzi pokora i zaniżamy swe kompetencje. Najbardziej niebezpieczni dla siebie samych, tudzież otoczenia jesteśmy na poziomie Zaawansowanego początkującego. Wydaje nam się, że osiągnęliśmy wówczas mistrzostwo, ponieważ nie mamy jeszcze wyrobionego szerszego poglądu.

• Domagaj się prostych, krótkich zadań.
• Proś o dokładne podanie „co?” i „jak?” masz zrobić.
• Pytaj o szerszy kontekst zadania - poproś o zarys merytoryczny zagadnienia: do czego ma służyć element, który realizujesz.

• Deleguj nowicjuszowi proste, dokładnie określone zadania.
• Pozwól mu trochę zaznajomić się z nowym otoczeniem i bądź wyrozumiałym.
• Nie katuj nowicjusza zgłębianiem ogromnej ilości specyfikacji.
• Nie wrzucaj nowicjusza od razu na głęboką wodę – taki ktoś może zacząć panikować.
• Kontroluj realizację na bieżąco, sprawdź czy nie wszedł w ślepy zaułek.
• Sprawdź samodzielność, umiejętność wyszukania informacji, sposób komunikacji nowicjusza.
• Daj w miarę prosty temat do samodzielnego opracowania, np.: niech w szerszym gronie zrobi prezentację tematu, nad którym pracuje.

Dostrzegasz już pewne schematy postępowania i rozwiązywania problemów i potrafisz je zastosować. Odkrywasz własne ścieżki realizacji. Dzięki temu wykonywanie standardowych zadań przychodzi Ci szybciej i łatwiej. Dalej potrzebujesz dość dokładnie określonych zadań. Masz tendencję do upraszczania i "chodzenia na skróty" ale uwaga może się to zemścić w wymiarze dugofalowym albo zepsuć działanie całości. (Bedzie trudne do modyfikacji i rozwoju, niezrozumiałe dla innych, nienadające się do zastosowania w przypadkach analogicznych). Ponieważ już sobie radzisz z prostymi zadaniami, masz wysokie mniemanie o swoich umiejętnościach i często brakuje Ci pokory. Zaczynasz widzieć, że coś zrobiłeś "fajnie", a coś jeszcze mógłbyś udoskonalić.

• Staraj się rozumieć to co robisz, nie kopiuj tylko mechanicznie wszystkich rozwiązań.
• Uświadom sobie, że twoja chęć uproszczeń szybko może doprowadzić do poważnych błędów.
• Nie popadaj w samozachwyt, tylko próbuj nowych rzeczy.
• Nie bój się podejmować zadań bardziej skomplikowanych, które nie mają precyzyjnej ścieżki rozwiązania, spróbuj je znaleźć i wybrać tę najlepszą.
• Uświadom sobie, że twoja wydajność (i zarobki) zależy od ilości doskonale zrealizowanych tematów i od stopnia ich złożoności.
• Pamiętaj, że jeszcze wiele przed tobą i o tym, że wielu ludzi po latach mówi "gdybym to ja wtedy wiedział"!
• Podjęcie odpowiedzialności za swoje błędy bardzo wiele może Cię nauczyć. Nie bój się tej decyzji.
• Postaraj się załatwiać rzeczy ponadczasowo, żebyś nie wstydził się swego dzieła i by ewentualnie ktoś mógł je po tobie przejąć do dalszego doskonalenia.

• Na bieżąco kontroluj jego działania, bo mogą one prowadzić do katastrofy.
• Dyskutuj szczegółowo jego pracę, pokazuj niedociągnięcia i ścieżki alternatywne.
• Mów jakbyś sam to zrobił.
• Wprowadź pojęcie zaburzenia pytając "Co by było gdyby…?".
• Motywuj do nauki, poznawania nowych rzeczy.
• Zlecaj zadania które zmuszą go do poszukiwania nowych rozwiązań, od których jednak nie zależy powodzenie projektu, większej całości pracy.

Stałeś się dobrym rzemieślnikiem. Bierzesz odpowiedzialność za swoją pracę. Postępujesz ciągle według swoich schematów, ale starasz się je na bieżąco weryfikować i modyfikować. Jesteś już bardziej nastawiony na cel, niż na wykonanie pojedynczych zadań. Masz swój styl, ale tylko jeden. Może Ci się wydawać, że wiele rzeczy wiesz najlepiej. Ciągle brakuje ci pokory, choć czasem komuś udaje się przekonać Ciebie do swoich racji. Powoli zaczynasz zdawać sobie sprawę, że realizacja tematu ma szersze tło: zrozumienie polecenia, zaprojektowanie rozwiązania, realizacja, oddanie, sprzężenie zwrotne od użytkownika, archiwizacja, serwis i ewentualny dalszy rozwój. Już wiesz, że zamiast doświadczać wszystkiego na własnej skórze możesz skorzystać z wiedzy innych (wpływ środowiska i kultury firmy).

• Proś o tematy polegające na realizacji celu, a nie wykonania precyzyjnej procedury.
• Jeśli twój szef nadal traktuje Cię jak zaawansowanego początkującego – zakomunikuj mu swoje aspiracje.
• Zastanów się czy to co robisz jest na pewno twoją pasją, czy tylko kolejną umiejętnością do zdobycia.
• Znajdź motywację do ciągłego doskonalenia się. Jeśli ci się nie uda pozostaniesz po prostu rzemieślnikiem.
• Proś o lub stawiaj sobie cele do samodzielnej realizacji.

• Stawiaj mu cele, nie zadania.
• Zachęcaj do poszerzania kompetencji.
• Tłumacz szerszy kontekst merytoryczny zagadnienia.
• Oczekuj odpowiedzialności.
• Wymagaj samodzielności w znajdowaniu najlepszej ścieżki rozwiązania i odpowiedzialności za błędy.
• Stosuj "życzliwe zaniedbanie", pozwól na samodzielne gaszenie pożarów.
• Zachęcaj do komunikacji z odbiorcą końcowym.

• Rozglądaj się w poszukiwaniu złożonych problemów.
• Zastanów się, gdzie twoje dotychczasowe dzieła można jeszcze wprowadzić w życie.
• Szukaj skojarzeń i paraleli do innych dziedzin życia.
• Uświadamiaj sobie, że nie ma jednego rozwiązania do wszystkich problemów, zauważ występowanie tzw. klas problemów.
• Zadawaj pytania, ale nie przesadzaj z ostrą krytyką innych, bo zawsze jest jeszcze wiele rzeczy, o których możesz nie mieć bladego pojęcia.
• Konsultuj się mimo wszystko, bądź otwarty na sugestie innych i ich racje.

• Wykorzystuj potencjał biegłego, daj mu ambitne, przekrojowe dla projektu cele.
• Motywuj do dalszych poszukiwań, być może z biegłego niedługo stanie się ekspertem – a to prawdziwy skarb dla zespołu.
• Kontroluj wskaźniki, a nie proces realizacji.
• Przekaż tematy do całościowej realizacji.
• Daj mu współpracowników i obarcz go odpowiedzialnością za nich.
• Zachęcaj do bycia stroną w negocjacjach z odbiorcą końcowym.

Widzisz szerzej i więcej. Myślisz całościowo, dostrzegasz i rozumiesz kontekst projektu. Intuicja zaczyna znacząco pomagać ci w podejmowaniu dobrych decyzji. Masz jednak kłopot z ich racjonalnym uzasadnieniem innym osobom. Myślisz metaforami i dostrzegasz wiele odwołań do dziedzin zupełnie nie związanych z tym, czym się zajmujesz.

• Staraj się znaleźć logiczne argumenty dla podpowiedzi Twojej intuicji.
• Upewniaj się, czy osoby o niższym poziomie kompetencji na pewno dobrze Cię zrozumiały. Twoje metafory mogą do nich nie trafiać.
• Staraj się być miłym i wyrozumiałym dla współpracowników – Ty też kiedyś byłeś przecież początkującym!
• Jeśli jesteś ekspertem, to tak naprawdę już wiesz, jak pracować i poszerzać swoje kompetencje.
• Staraj się doprowadzać swoje umiejętności komunikacyjne, prezentacyjne i dydaktyczne do perfekcji.

• Zapewnij mu tzw. cały kontekst projektu lub przedsięwzięcia.
• Musisz postępować z nim ostrożnie – ekspert wie o swoich wysokich umiejętnościach i o tym, jak jest ważny.
• Daj mu sporo swobody - on sam ustawia sobie harmonogram zadań.
• Zaufaj, ale nie zapominaj o kontroli wskaźników.
• Nie katuj eksperta nudną schematyczną pracą, nie marnuj jego potencjału i wiedzy!
• Nie daj się zwieść pseudoekspertom – czyli, tak naprawdę rzemieślnikom, a nawet zaawansowanym początkującym, mających trochę sprytu i potrafią sprawiać świetne wrażenie.

1. Jest skoncentrowany na sobie
2. Widzi rozwiązania krótkoterminowe

1. Jest skoncentrowany na innych (kliencie)
2. Potrafi stosować rozwiązania, na które dany odbiorca nie będzie narzekał

1. Koncentruje się na procesach
2. Potrafi stosować rozwiązania, na które nikt nie będzie narzekał

1. Koncentruje się na systemach
2. Stosuje rozwiązania ponadczasowe

1. Spojrzenie holistyczne
2. Stosuje rozwiązania niezawodne w każdym aspekcie