Zapadka
Definiens:
Mechanizm przekształcający zdarzenia losowe w zdarzenia ukierunkowane.
Chaos a mechanizm zapadki:
Czy chaos da się jakoś okiełznać? Czy można chaotyczne ruchy przekształcić w coś sensownego? Na przykład wykorzystać do wykonania konkretnej pracy? Spójrzmy na urządzenie przedstawione na rysunku poniżej. To kołowrót podobny do tego, którym nasi przodkowie wyciągali wiadra ze studni. Na żółty bęben nawinięto linkę, a do jej luźnego końca przytwierdzono ciężarek. Gdyby pozwolić grupie niesfornych dzieci, uosabiających w tym przypadku siły chaosu, na zabawę polegającą na dowolnym obracaniu kołowrotem, to chcąc nie chcąc, podniosłyby ciężarek. „O ile nie zniszczyłyby całego urządzenia” – jak ktoś mógłby słusznie zauważyć. Dzieciaki, jak to one, będą na pewno szarpały rękojeściami we wszystkich możliwych kierunkach. Każde szarpnięcie zgodne z ruchem wskazówek zegara będzie blokowane przez mechanizm zapadkowy. Każde przeciwne spowoduje przekręcenie się kołowrotu w lewo – zapadka to umożliwi, bo ząb koła ją uniesie. Ruch ten będzie nieodwracalny, jako że zadaniem sprężynki zapewniającej opadanie zapadki jest niedopuszczenie do tego, by kołowrót kręcił się w prawo. Każde zaś przekręcenie kołowrotu w lewo jest równoznaczne z podniesieniem ciężarka! Jak widać, chaos da się ujarzmić – mechanizm zapadkowy może przekształcić losową szarpaninę w ruch w jednym kierunku – ruch chaotyczny w ruch ukierunkowany. Jeżeli spojrzymy na cały ten system z energetycznego punktu widzenia, dojdziemy do wniosku, że mechanizm zapadki przekształca chaotyczną pracę (energię niesfornych dzieci) w pracę użyteczną (podniesienie ciężarka). Rozpatrując to zagadnienie na wyższym poziomie ogólności, nietrudno dojść do wniosku, że zapadka jest mechanizmem ukierunkowującym.
Schemat obrotowego mechanizmu zapadkowego:
Analiza gry ewolucyjnej „Mała ewolucja” uzmysławia nam, że jej reguły tworzą swoistą zapadkę, która nie pozwala na cofanie się. Jeśli w populacji pojawi się lepsza strategia, to nie ma powrotu do gorszej! Można zostać na tym samym poziomie, ale nie ma mowy o zejściu w dół! Ewolucja biologiczna również ma taką zapadkę – zapadkę ewolucyjną – która doskonali wszystkie elementy strategii, ewentualnie pozwala na ich stanie w tym samym miejscu. Oczywiście pogorszenie strategii jest możliwe, wszystko bowiem zależy od siły funkcji selekcyjnej – im jest silniejsza, tym lepsze strategie przepuszcza. Natomiast kryterium dobrobytu, jak pamiętamy, przepuszcza nawet strategie gorsze, pozwalając na rozmnażanie się osobników, które je stosują.
Zatem dostępność do zasobów reguluje charakterystykę mechanizmu zapadki ewolucyjnej: im zasobów mniej tym ukierunkowanie jest szybsze.
Uwagi:Manfred Eigen i Peter Schuster w pracy "The hipercycle" nazwali ten mechanizm: peculiar "once-forever" selection mechanism