memy

Trauma krańcowego zubożenia została po raz pierwszy wyraźnie przedstawiona w słynnym eksperymencie Herry'ego F. Harlowa dotyczącym 'miłości matczynej' i innych aspektów socjalizacji u rezusów. Niemowlęta oddzielano od matek i ofiarowywano im dwa niedoskonałe substytuty do wyboru. Jeden z nich był wykonany z drutu, a drugi ze strzępów aksamitu. Młode zwierzęta zdecydowanie wolały modele szmaciane, to je przez większość czasu obejmowały i przytulały. Ważna okazała się tu miękkość materiału; aksamitne 'mamy' były wybierane nawet wtedy, gdy zaopatrywano je w wielkie okrągłe oczy zrobione z lamp rowerowych i w dziwaczne maski, upodobniając je raczej do zabawek albo gargulców niż do prawdziwych małp. Młode rezusy mogły przeżyć, gdy były karmione mlekiem ze zwykłych butelek dla niemowląt, przyczepionych do kukieł. Początkowo wydawało się, że odkryto doskonały substytut prawdziwych matek… szmaciane lalki nigdy się nie ruszały, nigdy nie strofowały młodych, były niezawodnym źródłem pokarmu. Lecz gdy “wychowane” przez nie młode dorosły i dołączyły do stada, ich zachowania społeczne okazały się całkowicie nienormalne. Gdyby porównać je do dewiacji w społeczeństwach ludzkich, te zasługiwały by na nazwę psychoz. Zwierzęta te były nadmiernie agresywne, a czasami autystyczne. W tym drugim przypadku siadały na uboczu i w ciszy kiwały się do przodu i do tyłu. Umiały też krzyczeć bez wyraźnego powodu, ssały palce u dłoni i stóp. Harlow i W.A. Mason wykazali później, że samce dorastały niesprawne pod względem seksualnym. Próbowały kopulować z płodnymi samicami, lecz nie umiały przyjąć odpowiedniej pozycji, wchodziły na samice z boku albo napierały na jej plecy powyżej ogona. Samice zachowywały się równie nieprawidłowo. Podczas rui nie dawały się pokrywać. Gdy zostały 'zgwałcone' przez doświadczonych samców, rodziły młode, lecz źle je traktowały, deptały je, odmawiały im pokarmu. Niektórym noworodkom udało się przeżyć dzięki uporowi i sprytowi, lecz inne musiano odseparować od matek. Nasilenie zaburzeń wzrastało proporcjonalnie do długości okresu zubożenia. Trzymiesięczna izolacja wywołała depresję, lecz małpa wracała do stanu normalnego bez wyraźnych odchyleń. Izolacja sześciomiesięczna kończyła się poważnymi, trwałymi upośledzeniami, a odseparowanie roczne powodowało niemal całkowity niedorozwój.

Angielskie wydanie „Red Star” ukazało się zimą 1937-1938. w znacznej mierze dzięki tej książce Mao cieszył się dobrą opinią na Zachodzie. KPCh postarała się o wydanie jej po chińsku, pod tytułem: „Opowieści o wędrówce na zachód”, tak aby wydawała się bezstronna. Oprócz tej publikacji i „Autobiografii Mao Zedonga” na podstawie materiałów Snowa przygotowano jeszcze trzecią książkę, zatytułowaną „Wrażenia ze spotkań z Mao Zedongiem”.

Red Star i pozostałe dwie książki wywarły wielki wpływ na radykalną młodzież w Chinach. Wielu, podobnie jak jeden z pierwszych tybetańskich komunistów, wstąpiło do partii pod wpływem lektur Snowa. To był początek odroczenia KPCh. Mao ponoć powiedział, że jej wydanie „było równie ważne jak opanowanie powodzi przez Wielkiego Yu”. Wielki Yu to mityczny cesarz, który wstrzymał wylewy rzek, dzięki czemu powstała chińska cywilizacja.

Dobry kalwinista powiedziałby, że na tym właśnie polegał problem Hiszpanii – bogactwo, które zbyt łatwo przyszło, nie zostało zapracowane. Wystarczy porównać stosunek protestantów i katolików do hazardu na początku epoki nowożytnej. I jedni, i drudzy go potępiali, ale katolicy uzasadniali swoje potępienie tym, że uprawiając hazard, można przegrać, a żaden odpowiedzialny człowiek nie będzie w taki sposób narażał swojego i cudzego poziomu życia. Protestanci wychodzili z całkiem innych założeń: w grze hazardowej można wygrać, a to wypacza charakter. Dopiero o wiele później etyka protestancka wyrodziła się w zbiór formułek prawiących o sukcesie materialnym oraz wzniosłych, przesłodzonych kazań o zaletach bogactwa.

Historia Alojzego uzmysławia, jaki wpływ mają na nas projekty memetyczne – jak silnie oddziałują rodzice, nauczyciele, koledzy, dziennikarze, ideolodzy, autorzy książek, radio, telewizja… – lepią nas jak z gliny!

[Jako dzieci jesteśmy programowani przez czynniki zewnętrzne – przyp. JF]