Teoretycznie spieram się o błahostkę, bo tak naprawdę mowa jest o tym samym. Otóż nie – przedstawienie pojęcia jako obrazu – to może być alegoria (patrz wyżej), ale może to być i peryfraza (np. Warszawo, strzaskana kolumno)¹, i metafora (częściej – porównanie, np. u Homera, u naszych romantyków, u Norwida, nagminnie u Gałczyńskiego²), ale i jako swoiste wyjaśnienie (często stosowane w tradycji wykładu np. twierdzeń matematycznych) u Hindusów, ale i Chińczyków.

Sprawa jednak jest nieco bardziej zawikłana, szczególnie dziś, gdy obraz jest użyty ZAMIAST pojęcia (np. jednym ze słynnych jest gra w szachy między Śmiercią a Rycerzem w filmie Bergmana Siódma pieczęć; ale – np. pomnik katyński w New Jersey)³.

² Acz u tego poety jest to bardziej skomplikowane, ale nie o tym teraz mowa! A co „się dzieje” u Tadeusza Różewicza!? – to temat na osobną rozmowę.

Acz rozumiem, dlaczego Pan to zrobił, to raczej sugerowałbym wprowadzenie raczej np. Bernardus’a Silvestris’a (nawiasem mówiąc – zaproponował on koncepcję wszechświata oraz życia dość bliską części Pańskich idei – szalenie uproszczone wytłumaczenie jest w dwu książkach C.S. Lewisa, oraz w studium Barfielda Poetic Diction); zresztą z chrześcijańską filozofią średniowieczną jest spory kłopot, bo w dużej części jest ona nam mało znana, a jej specyficzna łacina jest czasem szaloną barierą komunikacyjną.

Od razu przyznaję, że z definiendum "teoria ugruntowana" spotkałem się po raz pierwszy, ale myślę, że nie jest to żadna ujma. Wikipedia definiuje to pojęcie jako: Teoria ugruntowana opiera się na założeniu, że rzeczywistość społeczną najlepiej rozumieją zaangażowani w nią aktorzy. W związku z tym odrzuca tradycyjne funkcjonalistyczne podejście, w którym badacz analizuje zbiorowość przy użyciu wcześniej opracowanego modelu teoretycznego, ponieważ uznaje, iż powoduje to jedynie samopotwierdzanie się danej teorii (badacz utwierdza się we własnym zamyśle, bo znajduje to, co chce znaleźć). ^{[Wikipedia pol. stan 2020.06.08]}

Jestem gorącym zwolennikiem i orędownikiem tego typu podejścia naukowego. Teoria winna wyłaniać się z wyników badań, z doświadczeń praktycznych i konfrontacji zastosowania. Termin ten ukułem sam kilkanaście lat temu, jeszcze przed wydaniem "Fizyki Życia". Na początku mojej kariery naukowej byłem świetnie zapowiadającym się teoretykiem, ale na szczęście pragamatyzmu nauczył mnie alpinizm. W górach, jeśli stosowana teoria jest zła, nie ma zmiłowania - ginie się. Drugiej lekcji, mnie teoretykowi kształtowanemu przez socjalistyczne media, udzieliła mi francuska wieś. Syn chłopa Bernard wyraźnie pokazał mi, że żadna teoria ci nie pomoże jeśli nie umiesz wymienić czujnika temperatury w termostacie swojego samochodu. Albo to umiesz i płacisz tylko za czujnik, albo nie umiesz i płacisz nie tylko za czujnik ale i za jego wymianę - kilka razy więcej.

Wzorami dla mnie stali się praktycy (głównie ci bez formalnego wykształcenia), którzy na bazie swych doświadczeń tworzyli teorie - takie uwieńczenie tego wszystkiego czego doświadczyli i co odkryli. Oczywiście najważniejszym z nich jest "boski" Leonardo, dla którego dimostrazione a więc "konsekwentne sprawdzanie wiedzy drogą doświadczeń, wytrwałości i gotowości do uczenia się na błędach" było jednym z 7 kluczy do genialności. Nieco w jego cieniu Jean Piaget, który stworzył teorię rozwoju poznawczego obserwując rozwój swoich dzieci. No i oczywiście wszyscy z listy ludzi bez formalnego wykształecenia.

Leonardo teorię ugruntowaną opisał tak: Jeśli zaprawdę nie posiadam wiedzy, by cytować autorów, jak robią to inni, to i tak o wiele lepszą i bardziej wartościową rzeczą jest odczytywanie znaczeń za pomocą osobistego doświadczenia, które służy nauką własnym mistrzom. Uczeni przechodzą obok dumni, nadęci i pompatyczni, przyozdobieni w owoce pracy nie swojej, lecz innych, mnie nie pozwalając zebrać owoców nawet mej własnej.
A Thomas Kuhn podejście socjologów, o którym Pan wspomniał, określił tak: W czasach nauki instytucjonalnej (określenie również wprowadzone przez Kuhna) podstawowym zadaniem naukowców jest doprowadzenie uznanej teorii i faktów do najściślejszej zgodności. W konsekwencji naukowcy mają tendencję do ignorowania odkryć badawczych, które mogą zagrażać istniejącemu paradygmatowi i spowodować rozwój nowego, konkurencyjnego paradygmatu. To fragment cytatu, całość znajdzie Pan w dzienniku z dnia 2010.03.09 a tego typu podejście potwierdza Eksperyment 2,4,6. Zresztą temat ten porusza również Blaise Pascal pisząc o Wiedzy zadufanej.

Choć Rozumowanie od podstaw nie należy to do metodologii teorii ugruntowanej, to wrzuciłbym je do tego samego worka narzędzi/metodyk poznawczych.

Wracając do Pana pytania: Jestem gorącym zwolennikiem samodzielnego odkrywania/formułowania teorii na bazie własnych doswiadczeń praktycznych. Nawet tych teorii, które już ktoś przed nami sformułował, bądź odkrył. Jednym z moich powiedzonek jest "Nigdy nie zostaniesz mistrzem olimpijskim w wyniku czytania książek." Teoretyzowanie jest bezpieczne, jeśli dobrze się coś wyrazi to można przemycić każdą bzdurę. Gdyby ludzie uczyli się na cudzych błędach (np. poprzez studiowanie historii) to nie nabierali by się tak łatwo na slogany teoretyków, takich jak Marks, Lenin, Mao, Chiavez et consortes.

Pracując nad Fizyką Życia musiałem "przekopać się" przez, w zasadzie, zupełnie dla mnie nowe działy: biologię i chemię. Stosowałem wspomniane już Rozumowanie od podstaw. To wielka gratka dla badacza: po pierwsze nie ma obciążonego umysłu tym kto coś mu wcześniej powiedział i dlatego może zadawać bardzo proste pytania, których zadanie w środowisku "zawodowców" wywołałoby ich drwiący uśmiech. A jak stawiałem takie pytania to okazywało się, że oficjalna nauka nie udziela na nie odpowiedzi. No i tu był początek poszukiwań.

Po drugie żeglując po nieznanej dziedzinie do jej zrozumienia stosuje się znany sobie aparat pojęciowy i metodologiczny. I jeśli zauważy się, że aparat ten daje odpowiedzi na te proste pytania to znaczy, że wnosi się coś nowego do tej dziedziny. Tak właśnie było w przypadku Fizyki Życia: wprowadzenie do biologii teorii gier, teorii stabilności i ekonomii dało konkretne odpowiedzi na zasadnicze pytania. Niektóre z nich można znaleźć pod tym linkiem).